DSCN6077 (3)

przeprowadziła Interesującą analizę kilku średniowiecznych rysunków architektonicznych. Stosunkowo najbardziej instruktywną jest analiza planu wieży płn. św. Stefania w Wiedniu, sygnowanego przez Gregora Hausera, a pochodzącego z lat 1515—1522 (okres działalności Gregora Hausera na stanowisku budowniczego katedry)^sa. Rysunek pozbawiony linii pomocniczych stanowi jedną z ostatnich wersji projektu. Plan tein, jak większość analogicznych projektów średniowiecznych, wykreślony jest w ten sposób, że wszystkie cztery, kolejno zwężające się kondygnacje* wieży (2 dolne kwadratowe, 2 górne oktogonalne) wrysowane są w jeden plan i skonstruowane na zasadzie jednej kwadratury. Kwadrat największy stanowi zewnętrzny kontur murów u podstawy wieży. Trzeci kolejny kwadrat — (wedle kolejności u

³⁴    K. Svoboda, L’esthetique de S. Augustin et ses sources, Brno 1933, s. 59.

³⁵    E. De Bruyne, Etudes d’eśthetique medie-vale, Brugges 1946, t. I, s. 85.

³⁶    M. V e 11 e, o. c., s. 31 nn, tabl. I.

ne boki i równe kąty^M. Izydor z Sewilli czerpie z Eucheriusa (naśladowcy św. Augustyna) uwagi o proporcjach arki Noego, od dawna uznanej za symbol kościoła, podkreślając, że zbudowano ją (wedle Pisma) z belek o przekroju kwadratowym (liginis qua-dratis)³⁵. Homo ąuadratus — człowiek doskonały — utożsamia się z Chrystusem, zwłaszcza że obraz ciała ludzkiego wpisanego w kwadrat, kojarzy się bezpośrednio z wizerunkiem Ukrzyżowanego. Stąd, być może, wywodzą się dwie równoległe formy swoistego a ntropomorf izm u założeń kościelnych — abstrakcyjna i „maturali-styczna”: stosowanie kwadratu, jako podstawowego modułu budowli — charakterystyczne zwłaszcza dla romańszczyzny, oraz plan krzyżowy, interpretowany (przynajmniej w XIII wieku) jako obraz Chrystusa na krzyżq (Durandus, Rationale Divinorum Officiorum). Jest rzeczą możliwą, iż te bardzo rozpowszechnione wyobrażenia wpłynęły również na uprzywilejowaną rolę kwadratu w geometrii warsztatowej, r Na podstawie stosunkowo obfitych informacji o posługiwaniu się kwadraturą Maria Yelte

Ryc. 10. Kwadratura rzutu wieży płn. św. Stefana w Wiedniu. (Wg M. Yelte,