DSCN6078 (3)

Roritzera) określa grubość muru. Dalsze kwadraty służą do wyznaczania pozostałych kondygnacji oraz systemu sklepiennego z rozmiarami szczytowego klucza łącznie. (W rysunkach na których brak dolnej kondygnacji wieży, Velte uzyskuje podstawowy kwadrat wykresu poprzez odwrotność normalnej manipulacji, a mianowicie przez powielanie kwadratu klucza sklepiennego). Grubość muru stanowi podstawę innego kwadraturowego wykresu, określającego wymiary narożnych przypór oraz rozczłonkowanie ścian. W innych wypadkach Vel-te wykazuje posłużenie się systemem mieszanym: kwadraitury z triangulacją, w ten sposób, że trójkąt równoboczny, określający rozmiary narożnych sześciobocznych klatek schodowych (np. w projekcie wieży strassburskiej Hansa Hammera ok. 1490 r.) czerpie wymiar boku z podstawowej grubości muru wieży lub odstępu pomiędzy przyporami oktogonu⁸⁷. Trójkąt równoboczny jest w tym wypadku traktowa-

³⁷ Ibidem s. 40 nn, tabl. III, Analiza Velte będąca zastosowaniem reguł Roritzera, dowodzi zasadniczej zbieżności w konstruowaniu rzutu poziomego pinakla i wieży. Rzeczą interesującą byłoby również zbadanie, o ile w metodach projektowania elewacji wieżowej obowiązywały te same zasady, co przy wykreślaniu ny podobnie jak kwadrait u Lachera: skrzyżowanie, czyli poprzeczne ustawienie dwóch jednakowych trójkątów daje we wnętrzu figurę sześcioboku, która służy następnie manipulacjom podobnym do podstawowej kwadratury: uzyskiwaniu kolejnych zmniejszających się sześcioboków przez łączenie punktów środkowych na bokach figury.

O odmiennym i znacznie istotniejszym posługiwaniu się proporcjami trójkąta mówią dokumenty związane z budową katedry w Mediolanie z przełomu XIV/XV w. **. Budowa katedry rozpoczęta w 1386 r. własnymi siłami Lombardczyków i wedle miejscowych projektów (nieznanego autorstwa) w krótkim czasie poczęła wymagać konsultacji ze strony północnych mistrzów, bardziej doświadczonych we współczesnej monumentalnej architekturze. Pierwszym, który przybył na wezwanie w 1389 r. był francuski budowniczy Nicolas de Bonaventure. Według J. S. Ackermanna zastał

des Auszugs fiali. Czy zatem może być mowa w pewnych wypadkach o potencjalnym zawarciu elewacji architektonicznej w wykresie gruntu?

* Por. przyp. 19. Dane o dyskusji architektów w Mediolanie podaję głównie na podstawie artykułu Ackermanna, por. przyp. 8.