DSCN6228 (Kopiowanie)

z

W odróżnieniu od prokariotyczncgo, eukariotyczne RN A nic bywa policistronowy, lecz zawsze odzwierciedla on pojedynczy gen. Kwas ten na swoim końcu 5' posiada szczególnego rodzaju układ nukleotydów nazwany czapeczka (ryc. 5-53). Czapeczka poprzedza kodon AUG (kodujący metioninę) i najprawdopodobniej bierze udział w wiązaniu mRNA do rybosomu. Proces translacji zaczyna się od przyłączenia metioniny (a nie fonnylometioniny, jak to miało miejsce u bakterii), który to aminokwas również może być po zakończeniu biosyntezy odcięty od łańcucha białkowego. Większość eukariotycznych mRNA zawiera na drugim końcu, czyli na końcu 3' sekwencję składającą się z wielu nukleotydów adcninowych. Sekwencja ta, tzw. poliadcnylowafpoli-A) dołączana jest już po transkrypcji i staje się coraz krótsza w miarę starzenia się łańcucha mRNA. Jej znaczenie nic jest jeszcze poznane.

Eukariotyczny matrycowy RNA przeżywa w cytoplazmie zazwyczaj znacznie dłużej niż mRNA w komórkach bakteryjnych.

Z medycznego punktu widzenia szereg różnic w przebiegu biosyntezy białka u bakterii i u człowieka ma istotne znaczenie. Jeżeli bowiem potrafilibyśmy blokować syntezę protein bakteryjnych, nie blokując tego procesu w komórkach organizmu ludzkiego, uzyskalibyśmy możliwość niszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych bez szkody dla człowieka. Okazało się, że szereg antybiotyków blokuje biosyntezę białek. Tetracykliny, na przykład, budową swą przypominają cząsteczki aminoacylo-tRNA i blokują biosyntezę białka zarówno u bakterii, jak i w organizmach wyższych, przyłączając się zamiast aminoacylo-iRNA do obu podjednostek rybosomu. Natomiast antybiotyki amino-glikozydowe (np. streptomycyna) lub makrolidowe (np. erytromycyna) oddziałują wyłącznie na rybosomy małe; blokują zatem biosyntezę białka u bakterii, ale również — niestety -w mitochondriach komórek człowieka. Zatem - choć skutecznie niszczą bakterie, wykazują również pewne działania uboczne w organizmie ludzkim, nakazujące stosowanie ich z zachowaniem odpowiedniej ostrożności.

Inną grupę związków blokujących biosyntezę białka i wykorzystywanych jako leki stanowią tzw. cytostatyki. Są to substancje hamujące wzrost i rozmnażanie komórek Stosuje się je przede wszystkim w leczeniu chorób nowotworowych.

^egzor^A^^lńtroi^^egzonBjJntronJ^iegzonG^ DNA

{ transkrypcja (

BE ^{,e B} i Ł¹¹ i *'^c i HnRNA

Ryc. 5 - 52. Struktura genu eukariotycznego oraz powstawanie mRNA w jądrze (objaśnienia w tekście) (JD).

mRNA

UAG

czap oczka    UGA__

|    | AUG |    | UAA I AAAAAA

miejsce wiązania rejon ulegający kodony    poB-A

_| rybosomu__| translacji    terminujące

| ■ N⁶ motyloadonozyna

Miejsce wiązania rybosomu:

t

Ryc. 5 - 53. Organizacja sekwencji w eukariotycznym mRNA. Rybosoin przyłączany jest do kodonu AUG (kodującego ^ metioninę), poprzedzanego przez tzw. czapeczkę; w jej skład wchodzi trifosforan 7-mctyloguanozyny połączony z nukleotydem N-Zwnctyloudcwnowym