DSCN6522 (Kopiowanie)

232

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyczne

Kręgowce lądowe - plaży. gady. ptaki i ssaki - umieszczane są nieraz w nagromadzieczworonog* (Tctrapoda). Powstały one z czworonożnych przodków, a te z kolei rozwinęły się z ryb trzonopłctwyąg (porów, rozdz. 2.2.3 3.).

Płazy (Amphibia) swą łacińską nazwę (amphis - podwójny, bios - życie) zawdzięczają ziemnig wodnemu trybowi życia: w postaci dorosłej przebywają w zasadzie na lądzie, zaś ich rozród oraz rozwój form larwalnych następuje w wodzie. U płazów bezogoniastych zapłodnienie jest z reguły zewnętrzne, zaś u traszek wewnętrzne, lecz w obu przypadkach następuje w wodzie. Jaja płazów (tzw. skrzek) są duże i zaopatrzone w znaczną ilość żółtka, co zapewnia zarodkom przeżycie pierwszych okresów embrionalnych. Z jaj wylęgają się kijanki (ryc. 7-158), które w pierwszych dniach życia mają skrzela zewnętrzne: u kijanek żab i ropuch narządy te z czasem zanikają, jednocześnie zaś rozwijają się skrzela wewnętrzne, natomiast kijanki traszek A zachowują skrzela zewnętrzne przez cały okres larwalny. Drugą cechą rozpoznawczą, po której możemy odróżnić kijanki płazów ogoniastych (traszek) od kijanek płazów bezogoniastych (żab i ropuch) jest g

pojawianie się kończyn u dorastających larw.    iujhniu    immra

U kijanek płazów bezogoniastych pojawiają „

się najpierw łapki tylne, zaś u larw traszek f^^c' " . i ^e“^{mor 020} P^lazów:

■    .__. ■_____. . „    .    . -A - ogoniastego (traszki ogoniastej - Triturus crisialus),

najpierw lapk. przednie. Po jak.ms czasie g. bezogonowego(kumaka nizinnego-Bo,nb,nabombinaHSD). następuje metamorfoza kijanki w młodą żabę

albo traszkę. Proces przeobrażenia jest regulowany przez hormony tarczycy (głównie tyroksynę), wydzielane pod wpływem hormonu tyreotropowego produkowanego przez przysadkę. W czasie przeobrażenia zanika ogon (u płazów bezogonowych), skrzela i szczeliny skrzelowe, pojawiają się pozostałe kończyny, język, błona bębenkowa, powieki, poszerza sięjama gębowa (u bezogonowych), a skraca przewód pokarmowy, zmienia się kształt soczewki i właściwości chemiczne barwnika siatkówki. Następuje też cały szereg zmian biochemicznych, które umożliwiają adaptację organizmu do życia na lądzie. Niektóre płazy zatraciły zdolność metamorfozy i w warunkach naturalnych spotykane są tylko jako duże kijanki, mające zdolność neotenii (czyli rozmnażania płciowego w formie larwalnej). Należą tu na przykład znane z hodowli w akwariachaksololle meksykańskie (Amblystoma mexicanum). Hodowcy niejednokrotnie próbowali dokonać ich metamorfozy w warunkach laboratoryjnych, podając hormony tarczycy, jednak nie dawało to efektu, bo tkanki aksolotli utraciły receptory dla tyroksyny. Wreszcie w drugiej połowie bieżącego stulecia udało się uzyskać w laboratorium metamorfozę aksolotla - poprzez stopniowe obniżanie poziomu wody w akwarium. W Europie neotenicznym płazem jest ślepy odmieniec jaskiniowy (Proleus anguineus), zamieszkujący jaskinie Słowenii w okolicach Postojny. Jest on w zależności od temperatury wody albo żyworodny (poniżej 15°C), albo jajorodny.

Płazy dzielimy na cztery rzędy, z których przedstawiciele trzech występują współcześnie. Są to płazy ogonowe (Caudala lub Urodeta), płazy bezogonowe (Anura) i płazy beznogie (/(pań?). Czwarty rząd - meandrowce (Labirynthodontia) grupuje zwierzęta dawno wymarłe, które były przodkami współczesnych kręgowców wodnych (ryc. 2-21,2-44). Do płazów ogoniastych należą wymienione już aksolotle i odmieniec jaskiniowy, zaś w Polsce żyją jedynie przedstawiciele rodziny salamandrowatych (Salamandridae), mianowicie: traszka grzebieniasta (Triturus crisiams).

traszka zwyczajna(T. vu!garis), traszka górska (f alpestris), traiaŁa.karpacka(T. moiilaiidoiii) andra plamista (Salamandra salamandra). Mają one wydłużone, smukłe ciało i długi

|—^J''; jednak różnią się od łych

ogon r nieco