DSCN6536 (Kopiowanie)

246

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademii’ medyczne

Ryc. 7-169. Schemat ruchów szkieletu klatki piersiowej u ptaków podczas oddychania. Linia przerywana - wdech; linia ciągła - wydech (JD).

pożywienia niezbędne do utrzymania wysokiego metabolizmu jest dostarczenie tkankom odpowiednio dużej ilości tlenu. Na przykład struś zużywa 500 mm' tlenu na I g ciężaru ciała w ciągu I godziny, natomiast koliber 13 000mm7gh. Wymaga to nie tylko szybkich ruchów oddechowych (struś wykonuje 2 wdechy w ciągu minuty, gołąb 30-40, wróbel 100-120, a koliber 250), ale także doskonałego systemu pobierania tlenu z przepływającego przez płuca powietrza. Spośród około 500 cm³ powietrza, jakie pobiera człowiek podczas przeciętnego wdechu, około 350 cm³ ma kontakt z naczyniami krwionośnymi w pęcherzykach płucnych. U ptaków niemal całe powietrze przepływa przez płuca; na dodatek inny jest mechanizm oddychania w czasie spoczynku, a inny w czasie lotu. W czasie spoczynku następuje rozszerzanie i zwężanie klatki piersiowej dzięki mięśniom międzyżebrowym, które oddalają i przybliżają mostek do kręgosłupa (ryc. 7-169). Mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne powodują wdech, a wewnętrzne wraz z mięśniami brzucha wydech (ptaki nie mają mięśniowej przepony). Podczas latania zapotrzebowanie na tlen się zwiększa i jest tym znaczniejsze, im szybciej ptak macha skrzydłami. Jednocześnie mostek mostek musi być unieruchomiony. Ptaki w toku ewolucji uzyskały “miechy", które przedmuchują powietrze przez płuca - to właśnie ruchy skrzydeł powodują zasysanie i wypychanie powietrza z klatki piersiowej. Uniesienie skrzydeł powoduje wdech, a opuszczenie wydech. Zarówno podczas wdechu, jak i wydechu, strumień powietrza przepływa przez płuca od tyłu ku przodowi i zjawisko to nazwane zostało podwójnym oddychaniem. Drogi oddechowe ptaków tworzą nozdrza, jama nosowa, krtań górna, tchawica i oskrzela. W dolnej części tchawicy, w miejscu jej rozwidlenia w oskizela, znajduje sie krtań dolna - narząd wydawania głosu, szczególnie dobrze rozwinięty u ptaków śpiewających. Dwa oskrzela ptzechodzą na wy lot przez bardzo małcpluca i w ich końcowej części uchodzą do worków powietrznych; te ostatnie są to cienkościenne, błoniaste pęcherze będące przedłużeniem oskrzeli. Najważniejsze worki powietrzne (ryc. 7-170), służące do oddychania, to: obojczykowy, szyjne, piersiowe przednie, piersiowe tylne i brzuszne; tworzą one liczne uchyłki, wnikające także np. do kości.

Wszystkie worki powietrzne ptaka podzielić możemy na przednie i tylne.

Jak już napisałem, dwa oskrzela główne (ryc. 7-170) przechodzą przez płuca, od nich zaś odchodzą mniejsze zespoły oskrzeli: grzbietowe (czyli wdechowe) i brzuszne (czyli wydechowe), połączone siecią równoległych, cieniutkich oskrzelików, które oplata bogata sieć włosowatych naczyń krwionośnych. W czasie wdechu oskrzela brzuszne sązamknięte (ryc. 7-170 B) i powietrze wnika przez oskrzela grzbietowe do tylnych worków powietrznych, skąd część zasysana jest do worków przednich i przechodzi przez płuca Podczas wydechu zamykają się oskrzela grzbietowe, a otwierają brzuszne; reszta powietrza wyciskana z tylnych worków przechodzi przez płuca. Tak więc przez osktzeliki cały czas przepływa czyste powietrze, od tyłu ku przodowi ciała.

płuco

X odanM rtrfip orttiifi—>rn o mjr pr—pływu* powieten

Ky* 7-170. Budowa i funkcjonowanie worków powietrznych u ptaków. A - ułożenie anatomiczne worków i płuc: B - przepływ powietrza przez Układ oddechowy w czasie wdechu: C - w czasie wydechu (l>L).