DSCN6526 (Kopiowanie)

236

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie m«*ycjy

28 x 35 nm. krwinki żaby 22 x 16 (im, amfiumy 78 x 45 pm - są największe na święcie, podczas gdy średnica erytrocytów człowieka wynosi ok. 8 pm) i posiadają duże jądra. Natomiast liczba erytrocyt®!, we krwi jest stosunkowo nieduża (np. u żaby 400 tysięcy w 1 mm’, u salamandry 90 tys. w I mm\ podczas gdy u człowieka około 5 milionów w 1 mm³ krwi). U niektórych płazów krwinki czcrwoneą (jak u ssaków) bezjądrzastc. Płazy mają bardzo dobrze rozwinięty układ limfatyczny, zaopatrzony m. in. w tzw. serca limfatyczne (kurczące się odcinki naczyń chłonnych). Układ wydalniczy składa Się | pary wydlużonychpranerek. Krew z tylnych kończyn i grzbietu płynie do nerek żyłami nerkowymi wrotnymi. które tworzą w pranerkach sieć naczyń włosowatych. Nerki odprowadzają mocz dwoma moczowodami (rozwijającycmi się z przewodów Woltła) do steku. W przeciwległej ścianie steku znajduje się pęcherz moczowy, w którym mocz może być na jakiś czas gromadzony, a także dodatkową zagęszczany.

Jak już pisałem, płazy są rozdzielnopłciowe. U samców w pobliżu jądra znajdują się dala tłuszczowe, w których zwierzę gromadzi przez lato zapas tłuszczu na przetrwanie zimy. Plemniki z jąder przedostają się do kanalików nerki, a stamtąd moczowodami do steku. Jaja produkowane w jajniku uwalniane są pod wpływem gonadotropiny (jednego z hormonów przysadki) do jamy otrzewnej, stąd trafiają do jajowodów, gdzie zostają pokiyte kilkoma warstwami galaretowatej substancji, ułatwiającej zapłodnienie i chroniącej przed wpływami środowiska. Jajowody uchodzą do steku, przy ujściu rozszerzając się w woreczki jajowe, w których skizek może być przez jakiś czas przechowywany. W okresie godowym płazy wędrują do zbiorników wodnych, gdzie w przypadku bezogonowych z reguły najpierw zjawiają się samce i głośnymi dźwiękami (rechotaniem, kumkaniem) zwabiają samice. U żab następuje kopulacja, w trakcie której samiec siedzi na grzbiecie samicy i przytrzymuje ją przednimi łapami, a gdy samica składa wówczas skrzek, samiec polewa go spermą. Większość gatunków płazów po złożeniu skrzeku opuszcza zbiornik wodny i nie interesuje się potomstwem, u niektórych jednak wykształciły się różne formy opieki. Żyjąca w Europie (i do niedawna w Karkonoszach) pętówka babienica (Atyles obstelricm) I nazwę swą zawdzięcza temu, że samiec owija sobie wokół tylnych nóg sznur zapłodnionego skrzeku i przez kilka tygodni ukrywa się z tym skarbem, aby tuż przed momentem wyklucia kijanek zanieść skrzek do wody. Samica grzbietoroda amerykańskiego (Pipa americana) umieszcza jaja na swym grzbiecie, gdzie wytwarzają się wówczas torebki lęgowe, chroniące i odżywiające zarodki aż do chwili wyklucia się larw. Najwięcej form opieki nad potomstwem wykształciły nadrzewne żaby puszcz tropikalnych; np. u ekwadorskiej rzekotki torbówki (Nototrema marsupiatum) na grzbiecie pod skórą samicy znajduje się torba, do której samiec upycha zapłodnione jaja i gdzie rozwijają się one nie tylko do momentu powstania kijanek, lecz dłużej, aż do całkowitego przeobrażenia się w młode żabki.

W Polsce ochroną gatunkową objęto wszystkie płazy, z tym, że najpospolitsze gatunki żab (żaba wodna, śmieszka i jeziorkowa) chronione są w okresie od I marca do 31 maja.

Nauka o płazach to ąmfibiologja.

_ tosmówfca
_ pydwzyfe źdtkowy
„toonwftii . -    aaoMi —    sMdafc	■4L

Gady (Reptilia) są już zwierzętami typowo lądowymi, ponieważ również ich rozwój przebiega na lądzie (gady żyjące w środowisku wodnym wtórnie się do niego przystosowały). Rozwój zarodków poza woda umożliwiaiablony płodowe: kosmówka, owodnia, omocznia i pęcherzyk żółtkowy (gody, a także powstałe z nich ptaki i ssaki zaliczamy zatem do _ owodniowców). Kosmówka chroni przed urazami mecha- /"*■* nicznymi; owodnia zapewnia rozwijającemu się zarodkowi I środowisko wodne, pęcherzyk żółtkowy substancje odżywcze, zaś omocznia umożliwia wymianę gazową i magazynowanie »

szkodliwych produktów przemiany materii (pod postacią głównie

kwasu moczowego). Gady posiadają leż szereg innych /

U.

Jtyc, 7.J61 bUitiy płuduwc gadów (A • 13-kolejne studia rozwojowe) (JO),