DSCN6512 (Kopiowanie)

222

Biologia ■ repetytorium dla kandydata* na aktulentic mrdm.

płytka podslowna

Ryc. 7-151. Budowa morrologiczna powstającej (A) i dojrzalej (B) łuski plakoidalacj (por. ryc. 7-171) (JD).

się na boki i jednocześnie rosną. Początkowo przyrasta głównie szkliwo i w mniejszym stopniu zębina, po czym-gdy duży i już twardy ząb skórny znajdzie się na szczęce, wrasta w jej chrząstkę. Paszcza rekina jest zatem pełna zębów, od najmniejszych i miękkich w środkowej części, aż po potężne i twarde, budzące przestrach człowieka w szczękach. Taki układ zębów, w którym następuje stała ich wielokrotna | wymiana (jedne wypadają i zostają zastąpione I przez inne) nazywamy uzębieniem pollfiodontvcznvm. Płetwa ogonowa spodoustych jest niesymetryczna (hełcrocerkiczna). Z części płetwy brzusznej u samców wykształca się narząd kopulacyjny, za pomocą którego sperma przenoszona jest do narządów rodnych samicy. Spodouste maia zatem zapłodnienie wewnętrzne. Sa przeważnie iaiorodne (iaia otoczone sa grubym rogowym pancerzem), choć część gatunków rodzi żywe młode. W przypadku żyworodności samica posiada w macicy narząd służący odżywianiu zarodków, który niesłusznie określany bywa mianem łożyska. Spodouste nie posiadają pęcherza plawnęgo. a ponieważ mają większą gęstość niż woda, zatem opadają na dno wówczas, gdy pozostają bez ruchu. Dlatego też większość gatunków rekinów i prawic wszystkie płaszczki to ryby przebywające i żerujące najczęściej w pobliżu dna. W mózgowiu doskonale rozwinięta jest przednia część kresomózgowia. czyli węchomózgowic, ponieważ zmysł chemiczny ma dla tych drapieżnych ryb największe znaczenie: rekin potrafi wyczuć krew z odległości kilkunastu metrów. Potrafi też z daleka spostrzec szamoczącą się (a więc niepełnosprawną i zapewne łatwą do upolowania) rybę, a to dzięki linii nabocznej. Narząd ten (ryc. 7-153) jest systemem kanałów w skórze ryby,a u kostno-szkieletowych także w kościach i łuskach. Kanały te wysiane sąjcdnowarstwowym nabłonkiem, otwierają na zewnątrz skóry licznymi otworkami i zawierają ciałka czuciowe w postaci pęcherzyków i banicczek. W banieczcc takiej nabłonek z sześciennego staje się walcowaty i pomiędzy wysokimi komórkami nabłonkowymi (podporowymi) umieszczone są komórki zmysłowe, zaopatrzone w wici. Prądy wodne wokół ryby powodują ruch wody w systemie kanałów linii nabocznej, co z kolei jest odbierane jako przesunięcia witek komórek zmysłowych, które na tego typu podrażnienie reagują wysyłaniem bodźców do centralnego układu nerwowego. Linia naboczna jest homologiczna dobłędnlka -zmysłu równowagi (także u innych kręgowców, a więc u człowieka). Błędnik ryb spodoustych jest zatem też zmodyfikowanym, powiększonynm fragmentem linii nabocznej - łączy się zresztą z powierzchnią skóry za pomocą długiego kanalika. Chrzęstnoszkieletowe mają - jak niemal wszystkie tyby - serce żylne. zbudowane z czterech części (ryc. 7-152): zatoki żylnej (do której uchodzą 2 przewody Cuvicra i żyła wątrobowa), przedsionka, komory i stożka tętniczego, Stożek tętniczy posiada liczne zastawki i ma zdolność do wykonywania skurczów. Serce pompuje krew odtlenowaną do pnia tętniczego, skąd wędruje ona aortą brzuszną i tętnicami skrzelowymi do skr/el, a następnie - po utlenowaniu - przepływa aortami bocznymi do aorty grzbietowej, stąd do tętnicy ogonowej i rozprowadzano jest do narządów. Najważniejszymi grupami ryb spodoustych są rekiny i płaszczki. Większość budzących przerażenie

rekinów to w rzeczywistości gatunki niegroźne dla człowieka, żywiące się rybami i mięczakami. Nawet rekin olbrzymi (Celorhinus nuuimus), dochodzący do 10 m długości i 4 ton wagi. nie atakuje człowieka, ponieważ jego głównym pożywieniem są skorupiaki, które połyka wraz z wodą i odcedza na bardzo długich wyrostkach filtracyjnych umieszczonych na lukach skrzelowych. Groźno, l» chętnie atakujące ludzi, są przede wszystkim dużyżnrlacz Mrhnm kyc. 7 - 152. Anatomia serca rekina. (Carcharodancarcharias), wazyslkożemytorturrlllthłfl (wg. Grudzińskiego, JO).