DSCN6512 (Kopiowanie)

222

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyctitę

kom 2ębinotwórcze (odontoblasty) -

[) naskórek

A    ■*B płytka podstawna

Ryc. 7-151. Budowa morfologiczna powstającej (A) i dojrzalej (B) łuski plakoidalncj (por. ryc. 7-171) (JD).

się na boki i jednocześnie rosną. Początkowo przyrasta głównie szkliwo i w mniejszym stopniu zębina, po czym-gdy duży i już twardy ząb skórny znajdzie się na szczęce, wrasta w jej chrząstkę. Paszcza rekina jest zatem pełna zębów, od najmniejszych i miękkich w środkowej części.aż po potężne i twarde, budzące przestrach człowieka w szczękach. Taki układ zębów, w którym następuje stała ich wielokrotna | wymiana (jedne wypadają i zostają zastąpione przez inne) nazywamy uzębieniem polifiodontvcznvm. Płetwa ogonowa spodoustych jest niesymetryczna (hctcrocerkiczna). Z części płetwy brzusznej u samców wykształca się narząd kopulacyjny, za pomocą którego sperma przenoszona jest do narządów rodnych samicy. Spodouste mają zatem zapłodnienie wewnętrzne. Są przeważnie jajorodne (jaja otoczone są grubym rogowym pancerzem), choć część gatunków rodzi żywe młode. W przypadku żyworodności samica posiada w macicy narząd służący odżywianiu zarodków, który niesłusznie określany bywa mianem łożyska. Spodouste nie posiadają pęcherza pławnego. a ponieważ mają większą gęstość niż woda, zatem opadają na dno wówczas, gdy pozostają bez ruchu. Dlatego też większość gatunków rekinów i prawic wszystkie płaszczki to ryby przebywające i żerujące najczęściej w pobliżu dna. W mózgowiu doskonale rozwinięta jest przednia część kresomózgowia, czyli węchomózgowie, ponieważ zmysł chemiczny ma dla tych drapieżnych ryb największe znaczenie: rekin potrafi wyczuć krew z odległości kilkunastu metrów. Potrafi też z daleka spostrzec szamoczącą się (a więc niepełnosprawną i zapewne łatwą do upolowania) rybę, a to dzięki lin.ij nabóCZPCj Narząd ten (ryc. 7-153) jest systemem kanałów w skórze ryby, a u kostno-szkieletowych także w kościach i łuskach. Kanały te wysłane sąjednowarstwowym nabłonkiem, otwierają na zewnątrz skóry licznymi otworkami i zawierają ciałka czuciowe w postaci pęcherzyków i banicczek. W banieczce takiej nabłonek z sześciennego staje się walcowaty i pomiędzy wysokimi komórkami nabłonkowymi (podporowymi) umieszczone są komórki zmysłowe, zaopatrzone w wici. Prądy wodne wokół ryby powodują ruch wody w systemie kanałów linii nabocznej, co z kolei jest odbierane jako przesunięcia witek komórek zmysłowych, które na tego typu podrażnienie reagują wysyłaniem bodźców do centralnego układu nerwowego. Linia na boczna jest homologiczna do błędnika - zmysłu równowagi (także u innych kręgowców, a więc u człowieka). Błędnik ryb spodoustych jest zatem leż zmodyfikowanym, powiększonynm fragmentem linii nabocznej - łączy się zresztą z powierzchnią skóry za pomocą długiego kanalika. Chrzęstnoszkieletowe mają - jak niemal wszystkie tyby - serce żylne, zbudowane z czterech części (ryc. 7-152): zatoki żylnej (do której uchodzą 2 przewody Cuviera i żyła wątrobowa), przedsionka, komory i stożka tętniczego. Stożek tętniczy posiada liczne zastawki i ma zdolność do wykonywania skurczów. Serce pompuje krew odtlcnowaną do pnia tętniczego, skąd wędruje ona aortą brzuszną i tętnicami skrzclowymi do skrzel, a następnie - po utlenowaniu - przepływa aortami bocznymi do aorty grzbietowej, stąd do tętnicy ogonowej i rozprowadzana jest do narządów. Najważniejszymi grupami ryb spodoustych są rekiny i płaszczki. Większość budzących przerażenie

- 152. Anatomia (icico. JD).

rekina.

rekinów to w rzeczywistości gatunki niegroźne dla człowieka, żywiące się rybami i mięczakami. Nawet rekin olbrzymi (Celorhinus meaimus), dochodzący do 10 m długości i 4 ton wagi, nic atakuje człowieka, ponieważ jego głównym pożywieniem są skorupiaki, które połyku wraz z wodą i odcedza na bardzo długich wyrostkach filtracyjnych umieszczonych na lukach skrzelowych. Groźne, bo chętnie atakujące ludzi, są przede wszystkim duży żarl.icz Wckmo (CarcharoJon i•drcharias), wszystkożcmyźnrłącz fydgjfld