DSCN6530 (Kopiowanie)

240

Biologia ■ repetytorium dla kandydatów na akademie nudyCMgj

komodoensis). osiągający do 3 m długości. Bardzo oryginalnymi zwierzętami są kameleony. spośród których w Hiszpanii występuje jedyny europejski przedstawiciel, kameleon pospolity (Chamaelea chamaeleon). Sławę swą zawdzięcza przede wszystkim przysłowiowej wręcz umiejętności bardzo szybkiej zmiany barw. przy czym skala kolorów jest imponująca: od różnych odcieni zieleni poprzez kolor oliwkowy, niebieski, czarny, szary, żółtawy, do różnych odcieni brunatnoczerwoncgo. Kameleon porusza się po zaroślach, obejmując gałązki palcami i chwytnym ogonem, a wyłupiastymi, okrągłymi oczyma wypatruje zdobyczy. Każde z jego oczu porusza się oddzielnie i gad może bez poruszania głową przejrzeć całe otoczenie. Zauważonego owada łapie z odległości, wyrzucając weń błyskawicznie lepki, długi język.

Węże {Ophidia lub Serpentes) od najdawniejszych czasów są bohaterami różnych opowieści i zabobonów. W wielu krajach otoczone były szacunkiem, w innych grozą. Wśród bankierów

Ryc. 7-163. Przednie odcinki ciała: I - beznogiej jaszczurki - padalca (Angnis fragilis), 2-5 - krajowych węży: 2 - gniewosza (Coronella austriaca), 3 - węża Eskulapa (Elaphe longissima), 4 - zaskrońca (Natrix nalnx), 5 - żmii zygzakowatej (Vipera berus) (JD).

w państwach zachodnich uważa się, że zabicie węża niechybnie sprowadza bankructwo. Węże nie posiadają kończyn; pas barkowy u nich nie występuje, resztki pasa miednicowego zachowały się u niektórych gatunków. Nic posiadają jamy bębenkowej ani błony bębenkowej, a także pęcherza moczowego. Kości ich szczęk nie są zrośnięte i połączone są w stawach w sposób elastyczny, dzięki czemu węże mogą nieprawdopodobnie szeroko otwierać paszczę, co umożliwia im połykanie ofiary w całości. Pierwotnie węże zdobywały i zabijały zdobycz, owijając ją splotami swego ciała i dusząc. Ten sposób polowania przetrwał u gatunków nie wytwarzających jadu, jak np. pytonów (z któiycb największym jest dorastający do IO m pyton siatkowany - Python reticulatus) czy boa dusiciela {Boa constrictor). Zaskroniec {Natrix itatrix) posiada gruczoły jadowe, lecz nie może wstrzykiwać jadu, dlatego chwyta i połyka żywą zdobycz, którąprzeważnie są żaby. Wreszcie mniej więcej jedna szósta węży (czyli około 500 gatunków, z tego w Polsce jedynie żmija zygzakowata) zabija swe ofiary ukąszeniem zębów jadowych, po czym odnajduje je, idąc po śladach zapachowych i połyka. Wyróżniono trzy typy zębów jadowych. W typie najprymitywniejszym (opistoglypha) zęby są krótkie, położone głęboko w jamie gębowej i mają rynienkę, którą spływa jad. Drugi typ (proieroglypha) obejmuje gatunki o zębach położonych z przodu i zaopatrzonych w rynienki; niektóre z tych wężów, np koto indyjska (Naja naja) mogą wyrzucać jad na odległość kilkudziesięciu centymetrów i jeżeli uda im się trafić w oczy napastnika, wywołują silny ból i krótkotrwałą ślepotę. Wreszcie zęby trzeciego typu (solenoglypha) posiadają kanaliki    mńzgoczaszka

i działająjak igła strzykawki. Przy otwieraniu    mózgooaszka

pyska ustawiają się one do ukąszenia, zaś    ~ V    ^ks~~

przy zamknięciu składają ku tyłowi ichowają _k ćptdLUJSliK s* hk *• w fałdach podniebienia (tyc. 7-164). Ten ostatni typ uzębienia występuje u żmij

i grzechotników. Zęby jadowe odrastają, jak    __ _ ____

inne zęby gadów. Jady węży są ^ ^zucmra    9-    —OggES*⁶'*'^-    B

mieszaninami różnych substancji. Ze uy_C 7.1*4 szkielet głowy żmii (uzębienie jajowe typu względu na działanie można je podzielić na solenoglypha). A - pysk zamknięty; U - pysk rozwarty: dwie grupy. Jady neurotoksyczne kk - koić kwadratowa; ks - k. szczękowa; ksk - k. skrzydlata: uszkadzają układ nerwowy i śmierć 4 -ząb jadowy (JD).