DSCN6500 (Kopiowanie)

210

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medy zm

ołwór

g*bov

liliowiec    rozgwiazda    slizykw.    v*i»Wo    latowiec

liliowiec

plylka odbył

madroporowa \ ampułka HH

wypustkami skóry na dolnej powierzchni ciała

i posiadają przyssawki; u jeżowców funkcje nóżek pełnią kolce (ryc. 7-141). U podstawy nóżek mieszczą się ampułki, które są dobrze umięśnionymi woreczkami. Skurcz ampułki powoduje przepompowanie

wody do nóżki i nóżka wysuwa się; z kolei skurcz mięśni w nóżce powoduje jej cofnięcie się

i przepompowuje wodę z powrotem do ampułki. Układ ambulakralny pełni też fiinkcję obronną, ponieważ w zawartej w nim wodzie krążą leukocyty (krwinki białe), wytwarzane przez powiązane z układem wodnym gruczoły i mające zdolności fagocytame.

Szkarłupnie z reguły oddychają całą powierzchnią skóry, lecz ponieważ u wielu gatunków wapienny pancerz znacznie utrudnia dyfuzję gazów, powstają czasem specjalne narządy oddechowe. U liliowców funkcję skrzel pełnią nóżki ambulakralne i czułki (ryc. 7-140), u niektórych jeżowców pęczki skrzel zgrupowane są wokół otworu gębowego u spodu ciała. Rozgwiazdy mogą posiadać uwypuklenia skóry ("skrzela skórne”), a wężowidła - wpuklone do wnętrza kieszenie u nasady ramion. Wreszcie u strzykw funkcje oddechowe pełnią porozgałęziane uchyłki jelita końcowego (tzw. “płuca wodne”), w których zachodzi wymiana gazów między wodą a płynem ciała.

Szkarłupnie praktycznie rzecz biorąc nie mają układu krążenia - funkcję krwi pełni płyn jamy ciała, powstający głównie z soków wchłanianych w przewodzie pokarmowym (jest on zatem odpowiednikiem limfy u człowieka). Anatomicznie możemy wyróżnić dwa systemy rozprowadzania tego płynu do poszczególnych części ciała. Jednym systemem jest tzw. układ perihcmalny (albo pseudohemalny), będący częścią celomy i biegnący wzdłuż pni nerwowych. Najprawdopodobniej ma on za zadanie odżywianie tkanki nerwowej i jej ochronę przed urazami mechanicznymi. Drugi system rozwija się z blastocelu (a więc tak jak układ krążenia), jest otwarty i składa się z systemu zatok i kanałów pozbawionych śródbłonka. Szkarłupnie nie mają także układu wydalnic/ego. Produkty przemiany materii wychwytywane są przez pełzakowate komórki, krążące w płynach jamyI ciała i w układzie wodnym, które następnie wywędrowują poza ciało zwierzęcia: część produktów magazynowana jest na stale w komórkach ściany ciała.

Układ pokarmowy ma prostą budowę, zwykle składa się z żołądka (który może być wynicouąny na zewnątrz) i z jelita. U jeżowców (ryc. 7-141) występuje potężny aparat żujący, zwany latarnią Arystotelesa, zbudowany z pięciu wapiennych zębów i poruszających je potężnych mięsni li względu na inalo aktywny i praktycznie prawic osiadły tryb życia słabo rozu mięty jest    układ