DSCN7908

18

naturalnego rozprzestrzeniania się i introdukcji prowadzonych przez u zi. W Kanadzie bobry sporadycznie występują powyżej górnej linii drzew w środowiskach alpejskich oraz utrzymują rozrzedzone populacje na trawiastych równinach płd.-wschodniej Alberty i południowego Saskatchewanu (Larson i Gunson, 1983).

Bóbr kanadyjski został introdukowany do Finlandii, skąd rozprzestrzenił się na Karelię i okręg sankt-petersburski oraz do płn.-wschodnich Chin, skąd przeniknął do Kraju Chabarowskiego (Gromov i Baranovoi, 1981). Introdukcję bobrów kanadyjskich do Finlandii przeprowadzono w 1934 r. (Danilov i Kanshiev, 1983). Do Karelii przeniknęły bobry kanadyjskie na początku lat pięćdziesiątych. W latach osiemdziesiątych zajmowały znaczne terytorium, na którym znajdowało się ponad 300 kolonii o łącznej obsadzie 1700-2000 zwierząt (Danilov i Kanshiev, 1983).

Liczebność bobrów w Polsce i na świecie

Jeszcze w połowie XVIII wieku bobry musiały być w Polsce liczne, gdyż były przedmiotem handlu. Dowodzi tego cena 2 dukatów za ogon bobra płacona podczas wizyty króla Stanisława Leszczyńskiego w Królewcu w 1734 r. (Żurowski i Siuda, 1985). W drugiej połowie XVIII wieku bobry występowały m.in. w okolicach Ostródy, Bartoszyc, Szczytna, Pisza i Węgorzewa. Zasiedlały większa rzeki, jak Pasłęka i Pisa, a także Puszczę Romincką. Ostatniego bobra w Prasach Wschodnich ubito na Nogacie pod Elblągiem w 1830 r. (Żurowski i Siuda, 1985).

Po długotrwałym regresie liczebności bobrów na ziemiach polskich w latach 1937-1939 nastąpił pewien jej wzrost (Dehnel, 1948; Graczyk, 1990). Druga wojna światowa i zmiana granic zmniejszyły jednak ich populację do ok. 130 osobników w 1958 r. oraz 270 osobników w 1966 r. W dwa lata później stwierdzono ok. 70 czynnych stanowisk bobra, a jego liczebność w kraju oszacowano na ok. 300 osobników. W 1972 r. ich liczba wzrosła do ok. 350.

Liczebność bobrów w Polsce szacowano w 1977 r. na 254 rodziny (Żurowski, 1979), tzn. ok. 1000 osobników. Większość z nich występowała w północno-wschodniej Polsce, w dorzeczach Niemna i Pregoły.

W 1982 r. liczebność stanowisk rodzinnych bobra osiągnęła liczbę 456, tzn. niemal 1800 osobników (Graczyk, 1990).

Obecnie bóbr występuje niemal w całym kraju (Goździewski, 1994). Najliczniejszy jest nadal w płn.-wschodniej Polsce, w województwach: suwalskim, białostockim, łomżyńskim i olsztyńskim. Prężne populacje zaczynają się tworzyć ponadto w województwach: gdańskim, ostrołęckim, pilskim, poznańskim, przemyskim, włocławskim i zamojskim. Dynamika zmian w liczebności i zasię-

gu bobrów jest znaczna. Ciągle napływają informacje o nowych stanowiskach bobrów.

W czerwcu 1994 r. Polski Związek Łowiecki przeprowadził ogólnokrajową inwentaryzację stanowisk bobrowych. Jej wynik przedstawia tabela 1. W wyniku inwentaryzacji stwierdzono występowanie 1796 stanowisk bobra w kraju. Dane te pochodzą głównie z obwodów dzierżawionych. Niepełne są dane dla obwodów wyłączonych i parków narodowych. Biorąc to pod uwagę, można założyć, że w kraju występuje obecnie ok. 2000 stanowisk bobrowych. Przyjmując za Żurowskim (1984) średnią liczebność 3,7 osobników w rodzinie (na Łotwie przyjmuje się przeciętnie 4 bobry w rodzinie, Balodis, 1990) otrzymujemy oszacowanie krajowej populacji bobrów - ok. 7400 zwierząt.

Do wyników inwentaryzacji można mieć zaufanie. Prowadzono ją od jesieni 1993 r. do wiosny 1994 r. Liczono nie osobniki, lecz czynne stanowiska. Dane inwentaryzacyjne obejmowały lokalizację (województwo, gmina, nadleśnictwo, czasem uroczysko, nazwa cieku, stawu, jeziora) oraz charakterystykę stanowiska (nora czy żeremie).

Oszacowanie liczebności europejskiej i światowej populacji bobrów zawiera tabela 2. Jest ona niepełna, gdyż nie dla wszystkich populacji dostępne są aktualne dane. Oczywiste jest jednak, że liczebność bobra kanadyjskiego 30-krotnie przewyższa liczebność bobra europejskiego.

Liczna populacja bobrów kanadyjskich stanowiła zasadniczy bodziec dla eksploracji zachodniej części kontynentu północnoamerykańskiego (Jenkins i Busher, 1979). Ich pierwotną liczebność szacowano na ok. 60 min osobników (Seton, 1900 za Hillem, 1981;Brehm, 1963). Została ona znacznie zredukowana w XIX wieku. Prowadzone od początku XX wieku na szeroką skalę reintrodu-kcje spowodowały, że bobry powróciły do większej części swego pierwotnego zasięgu i w wielu terenach są obecnie liczne. Obecnie ich liczebność jest na tym kontynencie ustabilizowana lub wykazuje wzrost.

W Europie było podobnie, chociaż wytępienie bobrów nastąpiło dużo wcześniej, a ich restytucja odbywa się współcześnie. Wyrąb lasów i intensywne pozyskiwanie bobrów spowodowały regres ich liczebności w Europie począwszy już od XII wieku. Najwcześniej, bo już w XV wieku, wyginął bóbr na Wyspach Brytyjskich (Kasperczyk, 1987). W Szwajcarii bobry wyginęły w 1804 r., w Holandii - w 1825 r., w Polsce (na terenach obecnie znajdujących się w granicach państwa) — w 1861 r., w Finlandii - w 1868 r., w Szwecji - w 1871 r.. na Łotwie - w 1873 r. (Balodis, 1990) a w zachodnich Niemczech - w 1878 r. (Kasperczyk, 1987).

Ochrona i reintrodukcje spowodowały, że populacja bobrów wzrosła liczebnie i rozprzestrzeniła się i na początku lat dziewięćdziesiątych oszacowano ją na 144 650 - 165 550 osobników w Europie poza krajami b. ZSRR (Macdonald