DSCN9526

Z goryczkową ■ederpłnroadą prtrnira sśę poeta od poan-di do pKjad, pin Twnsrb z regały nie kończy, a tym więcej aie wydaje drakkaL Zagraca aę lek ideowa i artystyczna cŻBoae. Perrywaji ją błyskawice o zdumiewające j nieraz jawafwri, apróbąc aowy świt myśli Stowadoego, który pod Badałam wjtfarwń pofityasydł od końca 1845 roku wschodzi sad jee; twórczością. Tfefc l^donrie najwięcej jest w krótkich brykach.

Fokńewśe Słowackiego zaczyna się coraz wyraźniej nkfady w tea sgrjsćc. że z aroków emigracyjnej nocy i irracjonałno-aabaektywnej nnutyki pochodzą formuły jego poglądów, ich dtmanne tnaaadzuenia i przebiegi mydowe, ale to co najważ-■ejae <fia wmsto postępowości twórcy, jego związek z dynamiką procesów ■pokrTBiyrh, coraz bliżej przysuwa go do krają. Sowackś jeM w tych latach jak wędrowiec zapatrzony w obłoki ciężkie i aiesaone w nic wiadome strony, którego nogi tkwią jednak aa pokładzie coraz bliższym ojczystemu brzegowi- Dlatego tak twardo i bezbłędnie mnie on na tym brzegu postawić Maęę w raka 1846 i 1843.

Byłoby przedwczesnym optymizmem twierdzić, że Słowacki, z chwilą gdy pod koniec 1845 roku okazał się zdolny rzucić na papier Odpowiedź mm ^Psrńmy Prryszlościr, przemazal tym samym dalii pannsrąryeh się w jego dorobku lat ostatnich tendencji medycznych i że odtąd me będą one posiadały sad nim władzy. Byłoby z drugiej struny memmejszym zaślepieniem mlerpi stacyjnym przypuszczać, że pośród wydarzeń lat 1846/48, od lad kSknoastn wyczekiwanych przez emigrację, o dalszej onlKp poety nderpłają owe tendencje, a me jak Mickiewicz powiadał — „czasy pełne zzms politycznych". Dlatego dorobek lat 1846/48 odeśna się ■ poety od fazy poprzedniej zakończonej flswwffj— Złoromfein. To odmęcie me pomada charakteru przełom, który by całkowicie zlikwidował skutki ideologiczne będące w loka od foka 1842.

Kie napotykamy w tych latach ani jednego dramatu — rzecz a SfawacŁiego uderzająca! Poemat tylko jeden, za to w wy-

LXX

■me ideologicznym mającym ukoronować cały dorobek poety — Eroi-Duck (1846—1849). Górują natomiast pisma oko-Scmoeciowo-politycme. takim utwoiem jest przecież Odpowiedź m -Psalmy Przyszłości (koniec roku 1845). Po niej na tle roku 1&6 pojawiają się Głos z wygnania do braci ic kraju, dwa listy pofcyezoe do ks. Adama Czartoryskiego oraz Do emigracji o potrzebie idei. Na tle roku 1848 tylko jedno podobne wystąpienie Gbs brata Juliusza Słowackiego.

Wszystkie te proporcje wewnątrz dorobku ideologicznego poety oraz jego układ ilościowy posiadają swoje uzasadnienie przede wszystkim w ramach bieżących wypadków. Wzrost liczby manifestów politycznych najjaśniej się pośród nich tłumaczy. Rozkład ilościowy tych manifestów i wystąpień dowodzi, że dla ewolucji ideologicznej Słowackiego bardziej konstytutywny jest rok 1846 aniżeli Wiosna Ludów.

Jasne, że sama proporcja cyfrowa, cztery do jeden manifestów na rzecz roku 1846, jeszcze nie dawałaby praw do takiej odpowiedzi. Zobaczymy wszakże, że ta proporcja pokrywa się z faktami ideowo-artystycznymi, jakie fermentują obecnie n Słowackiego — jedne w kierunku wzrostu, drugie obumierania mimo ilościowej ich obfitości Bo lista dzieł poety z lat 1846/1849 jeszcze się nie wyczerpała. Widnieje na niej Mika pism filozoficznych, które w kierunku wykładu historiozoficznego rozwijają idee Genesis z Ducha. Należą tutaj Wykład nauki, Ust apostolski, Ust do /. N. Rembowskiego, Teogonia. Wreszcie — jak nigdy dotąd — rozrasta się liryka, najczęściej aktualna i polityczna. Jej trzon stanowi zdumiewający cykl Przypowieści i epigramatów (1847).

Ostatnią fazę twórczości Słowackiego otwiera Odpowiedź na JPsałmy PrzyszłościT*.

Przygotowanie tej fazy najmocniej wystąpiło w ostatnim akcie Samuela Zborowskiego, w koncepcji tego bohatera, dalekiej od wszelkiej prawdy historycznej, a opartej na założeniu, ze w Zborowskim zapowiedziany byt rewolucjonizm z ducha, tworzący fundament poglądów poety na zasadę historycznego