DSC
00 (5)

(1887 -1967) i Kurta Koffki (1886 -1841) kierunek psy. chologiczny, według którego tycie psychiczne nie składa się z prostych jednostek zwanych elementami psychice nymi (f Asocjacjonizm), lecz zorganizowane jest z pewnych całości zwanych „postaciami" (Gestalt), które nie dadzą się sprowadzić do ich części składowych. Psychologowie postaci przeciwstawili się panującemu dotąd wszechwładnie asocjacjonizmowi, któremu zarzucali „atomizm", czyli nie branie pod uwagę wewnętrznej organizacji badanego zjawiska—twierdzenie o prymacie całości wobec części Według psychologii postaci proces uczenia się nie przebiega stopniowo, jak to zakładali asocjacjoniści, lecz skokami poprzez każdorazową reorganizację struktury danej sytuacji problemowej. Takie za kaidym razem całościowe ujęcie problemu określane bywa przez psychologów postaci jako t wgląd (niem. (die) Einsicht, ang. iiuight). Gesztal-tyści wychodzą bowiem z założenia, te nowe pomysły, będące rezultatem uzyskania wglądu, pojawiają się spontanicznie jako tzw. „moment olśnienia”, chociaż mogły być poprzedzone fazą żmudnych, a początkowo nawet bezskutecznych, prób rozwiązania.

Podstawy, na których oparła się psychologia postaci, dał filozof austriacki Christian von Ehrenfels (1859 -1952), który wprowadził pojęcie tzw. „jakości postaciowych" (Gestaltąualitaten), czyli cech, które przysługują całości, nie przysługując jej częściom (np. melodia jest czymś innym, niż tylko sumą tonów). Dalsze rozwinięcie psychologii postaci zapewnił m.in. Wolfgang Kohler swymi badaniami nad rozwiązywaniem problemów przez małpy, w których to badaniach zastosował technikę całkowicie odmienną od tej, jaką stosowali behawio-ryści (f Behawioryzm). Polegała ona nie na stopniowym polepszaniu się osiąganych podczas eksperymentów wyników, lecz na nagłym rozwiązaniu problemu (np. nagłe

*⁾°.    prze* małpę kijem dla dosięgnięcia wy

soko zawieszonego banana).

Badania psychologów postaci doprowadziły do poszukiwania tzw. , .niezmienników” (Inoarianten), czyli struktur, które mogą być realizowane w różny sposób.

Teoria ta wywarła ogromny wpływ na językoznawstwo XX w. Jej inspiracji zawdzięcza ono m.in. interpretację f fonemu przez f Praską Szkołę Lingwistyczną.

W latach 30-tych wielu niemieckich psychologów postaci wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych, gdzie teoria ta rozwinięta została przez Kurta Lewina (1890 -1947) i jego współpracowników w tzw. t poznawczą (kognitywną) teorię pola (ang. cognitioe field theory), stanowiącą połączenie koncepcji kognitywnych w psychologii oraz teorii pola. Pojęcie „kognitywna” (od łac. cognoscere „wiedzieć”) oznacza, że teoria ta zajmuje się problemem rozumienia przez jednostkę samej siebie (t Introspekcja) i swego otoczenia, oraz tym, w jaki sposób posługuje się ona tą wiedzą wobec otoczenia. Natomiast teoria pola zajmuje się przede wszystkim wszelką aktywnością psychiczną w ramach t pola, (tzn. jako część całości, składającej się ze , współzależnych czynników).

' Kognitywna teoria pola, określana również jako „psychologia topologiczna” (od gr. topos „miejsce”), „psychologia kognitywna” lub „psychologia wektorów”, wywarła znaczny wpływ na teorię uczenia się/nauczania, traktując uczenie się jako proces, w ramach którego uczący się uzyskuje „wglądy” lub zmienia dotychczasowe. Zdaniem kogni ty wistów uczenie się nie polega więc na mechanicznym atomistycznym łączeniu bodźców i reakcji (f Behawioryzm, | Asocjacjonizm), lecz na tworzeniu „konfiguracji” (struktur).

^ Reprezentowane przez psychologię kognitywną teorie leżą u podłoża tzw. kognitywnej metody nauczania ję-

— 198 —