DSC95

« SgKĘBBSSCsSzJ.

Kyu«clt6 i| /4ic/,x>icproduicjic«łiowiicj od Mfcłlfti tnwi*

układ czynnika

nyr«/ w zmianach wielkości produkcji, jej T*yciu surowców i wprowadzaniu nowych, w«śi

wydajności oraz obniżce kotf jednostki wyrobu. 9

^    jVUJIUJU| UH

ty marginalne) są mniejsze dla każdego nakładu czynnika. Krzywe kosztów nap 'ttdHWfc i przeciętnych przesuwają się w dół. Sytuację tę pokazano na rysunki

Jeżeli zastosowanie nowej tg] nologii pozwala osiągną jw&J niż poprzednio produkcję i JĘt nakładu zasobów (czynników il na wykresie funkcja prodilf przesuwa się. w górę. Sytmdlfi przedstawiono na rysunku dli Oznacza to, że koszty wytwonft] jednostki produktu (koszty pi] ciętne), a także zmiana kosoń] z powodu wzrostu (spadku) prali ] cji o dodatkową jednostkę (k»i

6 12 i 6.13.

IpuNk 6.12. Zależność produkcji od kosztu    Rysunek 6.13. Zależność produtąiolW

fttKgma&efO    całkowitego przeciętnego

W ocenie postępu technicznego na podstawie kryterium ekonomicznego btf*. się pod uwagę oddziaływanie w procesie produkcji nowej techniki na wiflfc nakładów pracy żywej i pracy uprzedmiotowionej. Kryterium to pozwalaaw*? klasyfikację postępu technicznego pod względem substytucyjnego wpływu a* techniki. W każdym bowiem procesie produkcji występuje substytucja pracy f> środki trwałe. Tego rodzaju substytucja jest określana mianem technicznego jata miejsc pracy i występuje jako relacja Ml Z, gdzie M to wielkość majątkun*-kgo. i Z - wielkość zatrudnienia. W związku z substytucyjnym wpływem a <

_ ■ ■ : ■ - ■ ■._ .o.i ii__

PI

6.S. Wpływ postępu technicznego na produkcję i koszty

Kapitałochłonny lub pracooszczędny postęp techniczny występuje, gdy w procesie produkcji wzrasta udział środków trwałych przy jednoczesńytD zraniej-waniu się udziału pracy żywej. O kapitałochłonności nowej techniki decyduje zatem wielkość kapitału przypadająca zarówno na jednego zatrudnionego, jak i na jednostkę produktu. Kapitałochłonny postęp techniczny charakteryzuje się znacznym wzrostem wydajności pracy i mniejszym udziałem pracy w przeliczeniu na jednostkę wyrobu. Stąd uzasadnione jest również nazywanie go postępem praco-oszczędnym.

Kapitałooszczędny postęp techniczny występuje wtedy, gdy wartość zaangażowanych w procesie produkcji środków trwałych wzrasta w relatywnie mniejszym stopniu niż udział pracy żywej. Przy tego rodzaju postępie technicznym występuje wzrost zatrudnienia i z tej racji nosi on także nazwę pracochłonnego postępu technicznego. Należy tu zwrócić uwagę, żc pracochłonny postęp techniczny jedynie wtedy zasługuje na taką nazwę, gdy wprowadzimy do działalności produkcyjnej także innowacje techniczne, które w porównaniu z poprzednio stosowaną techniką przyczynią się do podniesienia poziomu technicznego produkcji. Przy tym postępie technicznym wzrost technicznego uzbrojenia pracy może być wolniejszy niż tempo wzrostu wydajności pracy.

Neutralny postęp techniczny występuje w działalności produkcyjnej wtedy, gdy nakłady na środki trwałe zmieniają się proporcjonalnie do wzrostu zatrudnienia. W związku z tym zakłada się, że wzrost technicznego uzbrojenia pracy będzie proporcjonalny do wzrostu wydajności pracy.

W literaturze spotyka się również pojęcie tzw. niezależnego postępu technicznego. W tym przypadku postęp nie zależy bezpośrednio od technicznego uzbrojenia pracy, ponieważ polega na doskonaleniu organizacji produkcji, wzroście kwalifikacji pracowników itp. Jest przy tym oczywiste, że szeroko rozumiany postęp organizacyjny przyczynia się znacznie do wzrostu efektywności zastosowanej techniki.