DSC19

156 9. Konkurencji monopolistyczna

W jamach kJastra zachodzi jednocześnie kooperacja i konkurencja, których zasady mogą być sformalizowane w umowie, ale zwykle nie są. Takie powiązanie podmiotów to koopcrcncja, czyli współdziałanie w tworzeniu wartości dodanej. i jednocześnie konkurowanie ojej podział między uczestników [39, s. 38]. W wyniku działalności klastra często zawiązują się grupy producenckie, przemysłowe lub stowarzyszenia branżowe.

9.7. Zawody regulowane

Brak barier rozpoczęcia i zakończenia działalności gwarantuje silną konkurencję, ponieważ na rynek może wejść każdy dostawca, który znajdzie nabywców i osiągnie opłacalność. Silna konkurencja długoterminowo przynosi racjonalne ekonomicznie ceny (na poziomic opłacalności) i wysoką jakość produktów i usług. Likwidacja barier lub ich obniżanie służy zwiększeniu podaży i wymiany na danym rynku. Służy więc pobudzaniu jego rozwoju gospodarczego, czyli realizuje podstawową funkcję regulatora systemu ekonomicznego. Podstawowym argumentem za wprowadzaniem prawnych barier dostępu dostawców jest zwykle fałszywie rozumiana troska o jakość produktu lub usługi. Problem dotyczy szczególnie dostępu do tzw. wolnych zawodów, świadczących usługi dla ludności.

Usługobiorca często dopiero po skorzystaniu z usługi przekonuje się ojej jakości i fachowości dostawcy. Dlatego zdarza się, żc dostawcy usług niskiej jakości, niespcłniającej standardów, przez pewien czas przyciągają niską ceną nowych nabywców. Nawet raz świadcząc niektóre usługi, niewykwalifikowani dostawcy mogą wyrządzić nieodwracalne szkody. Chodzi o usługi ważne dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzkiego (np. usługi medyczne i budownictwo) oraz o usługi decydujące o pozycji zawodowej, społecznej i majątkowej (np. edukacja i usługi prawne). Dlatego w wielu krajach ustanowiono prawo regulujące kwestie kwalifikacji i tytułów zawodowych. Precyzuje ono warunki, które dana osoba musi spełnić, aby uzyskać uprawnienia (certyfikat lub tytuł zawodowy albo licencję na działalność w zawodzie) do wykonywania zawodu regulowanego. Przepisy wymagają zwykle:

-    wyższego wykształcenia kierunkowego dla danego zawodu,

-    pewnego okresu pracy pod kontrolą uprawnionych do zawodu (staż lub aplikacja),

-    zdania zawodowego egzaminu państwowego.

Na rzecz regulacji lobbują samorządy zawodowe. Jeśli mają bezpośredni wpływ na wyniki egzaminu państwowego i przyjęcie na aplikację, skutecznie ograniczają podaż usług. W Polsce jest ponad 300 zawodów regulowanych, do których należą m.in. zawód opiekunki, masażysty, logopedy czy dietetyka. W innych krajach liczba zawodów regulowanych jest zwykle mała: w Nicm-

M

9,7. Zawody reguigwane

,jtda-50, w Danii i Francji - 14, a w Holandii - K¹ Im więcej zawodów regu-jj*mych, tym więcej rynków z barierami wejścia i mniejsza liczba świadczo-tjch usług oraz dostęp nabywców do nieb. Ogranicza to dobrobyt l slnfi^ ^•zrobocie, ponieważ we współczesnej gospodarce rynki usługowe odgrywają siiną. rolę. W krajach o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego usługi mają tiększy udział w całkowitym dochodzie gospodarki niż produkcja i rolnictwo, procentowy udział usług w PKB (produkt krajowy brutto to wartość produktów i sług wytworzonych w danym kraju) poszczególnych krajów wynosi: we Francji Tl3, w Holandii 73,2, w Japonii 69.5, w Niemczech 69, w Polsce 64,5, a- USA 77,1, we Włoszech 71,3.² W sektorze usług znajduje zatrudnienie naj-tięcej osób. Na przykład, w Polsce 54% zatrudnionych pracuje w usługach. Pokazuje to znaczenie liberalizacji rynków usług opanowanych przez mody itgulowane

¹ Biza danych o zawodach regulowanych w Pohcr. m buaiv.nLsda.pL WprmL 200S. J9. ³ Rocznik Statystyczny 2007, Warszawa, GUS 2007.