DSC12 (8)

wymianą dobrami pomiędzy sygnatariuszami została ustanowiona w 1995 jako Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization - WTO), a jej mandat rozszerzono na zniesienie ograniczeń w wymianie usług, własności intelektualnej i inwestycji związanych z handlem. Wciąż działa na tym obszarze również inny organ - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Cooperałion and Developmenł - OECD, której jądro znane jest jako G8), założona w 1961 roku jako forum, na którym uprzemysłowione państwa narodowe mogły koordynować rozwiązywanie wspólnych problemów ekonomicznych. OECD odgrywa główną rolę w znoszeniu ograniczeń na rzecz swobodnego przepływu kapitału i dóbr ponad granicami, co zilustrowała zaprojektowaniem i promowaniem niefortunnego Układu Wielostronnego o Inwestycjach (Multilateral Agreement on Inoestment - MAI). Uzupełnieniem - choć może ucieleśnieniem - pracy tych instytucji było rozprzestrzenienie' się wielu organizacji zajmujących się regionalnym handlem i inwestycjami (Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku - Asia-Pn-cifie Economic Cooperation; Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej - Association of Southeast Asian Natiom (ASEAN); Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa) oraz dwustronnych i wielostronnych regionalnych porozumień w zakresie wolnego handlu (Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu - NAFTA; Południowy Traktat o Wspólnym Rynku (Mercosur); Strefa Wolnego Handlu państw ASEAN), które mają za zadanie przekształcić gospodarkę międzynarodową w światowy rynek.

Jedną z politycznych konsekwencji światowej liberalizacji gospodarki kapitalistycznej jest pogorszenie się zdolności państw narodowych do jednostronnego zarządzania swoimi działaniami gospodarczymi wyłącznie w odniesieniu do zasad wewnętrznych (McGrew i Lewis 1992). Państwa wciąż podejmu* ją i wdrażają decyzje, jednak czynią to w środowisku, w którym ich możliwe kierunki działania są coraz bardziej ograniczona przez zestaw warunków wytworzonych przez międzynarodowi instytucje ekonomiczne oraz porozumienia takie jak te opisane powyżej. Czy to kiedy krąje Trzeciego Świata niechętnie dostosowują się do wymagań „strukturalnego regulowania” (structund adjusłment), stawianych krajom ubiegającym się o pożyczkę, czy to kiedy krąje przemysłowe, których wysiłki, aby popierać lokalny przemysł, zostąją uznane za niesprawiedliwy handel i praktykę inwestycyjną, zasady gry w światowej gospodarce prowadzą do tego, że albo państwa podejmują działania, do których są zmuszone, albo powstrzymują się od działania i prowadzenia polityki, na którą w innej sytuacji swobodnie by się zdecydowały. Poświęcenie pewnego stopnia autonomii politycznej jest warunkiem wejścia do światowej gospodarki, gdzie państwa konkurują ze sobą bardziej o udział w rynku niż o terytorium. Wielu autorów widzi w tym poświęceniu zanik suwerenności państw narodowych, które zasadniczo przekazują świetny interes, jakim jest władza, na niewiążące umowy i konwencje, do w dużej mierze niekontrolowanych instytucji, zdominowanych przez interesy ograniczonej grupy bogatych państw (IMF i Bank Światowy posiadąją systemy ważenia głosów, jakie faworyzują bogate kraje, które z kolei ustaląją programy i dominują w organach kierowniczych WTO i OECD), i do międzynarodowych korporacji, które uważąją się za względnie nieograniczone w tym środowisku. W tych warunkach państwa stąją się coraz mniej podobne do scentralizowanych organów, zdolnych utrzymywać i egzekwować suwerenną władzę w obrębie granic swoich terytoriów i zaczynają działać bardziej na zasadzie „pasów transmisyjnych”, ułatwiąjących przepływ dóbr i kapitału przez obszary podlegąjące ich jurysdykcji (Cox 1987).

Te zmiany doprowadziły do umocnienia przekonania, że globalizacja oznacza zestaw zjawisk, które są głęboko antydemokratyczne, prowadząc do zerwania związku pomiędzy miejscem skutecznej władzy (w stopniu, w jakim to miejsce istnieje w zglo-balizowanych warunkach) a kwestią obywatelstwa, reprezentacji i odpowiedzialności. W modernistycznym kontekście te kategorie demokratyczne pozostawały w związku ze skuteczną władzą polityczną i ekonomiczną na poziomie państwa narodowego. Jednakże, o ile polityczny i ekonomiczny zakres władzy państw narodowych został przekształcony i przeniesiony na innych aktorów, o tyle organizacja demokratycznego obywatelstwa, reprezentacji i odpowiedzialności, skupionych wokół instytucji państwowych, traci swoją skuteczność. Demokratyczny

33