DSC57 (2)

^vec

UL.

RAi

W

o

t*u

1 /

Ąe ,

O.j . -    U.,,

*' v /O-/-,

141

Dramat religijny i świecki w Wickach średnich

l^pierwszy» drugi, trzeci diabeł, lub pierwszy, drugi trzeci żołnierz) otrzy-Lują imiona i do pewnego stopnia indywidualne role. Spotykamy się Z tvin zjawiskiem we wszystkich krajach. Mak, wesoły poprzednik Auto li^-kusa, zjawia się w Anglii, Włochy wprowadzają swoich, takich jak Nen-|cio, Bobi, Randello, Filino Schirnio i Thesino, Francja swego Alorisa, Kiamberta i Pelliona. Przypatrując się temu mamy prawo przypuszczać, żc zeświecczenie pewnych scen w tych zasadniczo religijnych sztukach bvło w znacznej mierze wynikiem działalności owych zapoznanych po-[ tomków mimów, którzy po upadku Rzymu wkroczyli w wieki średnie.

Niełatwo jest ustalić właściwą wartość artystyczną cyklów misteryj-Inych. Czytelnik współczesny, poza specjalistami w tej dziedzinie literatury, ogranicza się do lektury paru wybranych sztuk w antologiach, a przecież nie wolno nam zapominać, że publiczność ówczesną interesował cały cykl, a nie oddzielne jego części. Cykl taki nie posiadał przy tym jedności formalnej. Poszczególne dramaty można było dodawać względnie odejmować od zbioru. Jeśli mamy tu do czynienia z jednością, to jest to jedność, Iz jaką spotykamy się w gotyckich katedrach, gdzie elementy normandzkie I sąsiadują z dziełami późniejszych budowniczych, gdzie symetria nie jest wcale konieczna, a wystrój jednej nawy może nie mieć nic wspólnego z wystrojem drugiej, gdzie nawet poszczególne kolumny w jednej nawie [mogą posiadać najróżniejsze kształty. Mamy tu raczej jedność wrażenia [aniżeli formalnie związanych części.

W różnych krajach Europy rozmaite elementy podkreślano w tych [przedstawieniach, chociaż główne rysy były wszędzie te same. Niemcy lu-l bo wali się w grotesce, koszmarnych scenach z diabłami, skłonni byli do ■antysemityzmu, bawiła ich swojego rodzaju prymitywna satyra realisty-Iczna, w której współczesne osobistości ocierały się o postacie biblijne. Do-Jskonałym przykładem tego rodzaju sztuki jest piętnasto wieczna pasja ■wielkanocna Redentiner Osterspiel, dzieło, które mimo niezwykłej roz-Jmaitości swych składników, jest doskonałym przykładem wspomnianej ■wyżej jedności gotyckiej, jako charakterystycznej cechy niemieckiego ■umysłu w wiekach średnich. Sztuka dzieli się na dwie części. W pierwszej ■widzimy, jak Żydzi proszą Piłata o dopilnowanie, by nikt nie zabrał ■z grobu ciała Chrystusa. To im się nie udaje i Jezus powstaje 1 grobu, by jnękać piekło. Diabli są zrozpaczeni, a żołnierze wyznaczeni przez Piłata lo pilnowania przerażeni. W drugiej części dramatu widzimy rozpaczającego Lucypera. Należy z powrotem zaludnić piekło, szatan zostaje więc ysłany, by zebrać możliwie jak najwięcej dusz. Otrzymuje rozkaz „sprowadzenia bogatych i biednych”:

I nikt niech ci nie ujdzie:

Lichwiarz, rozbójnik,

Fałszerz monet i ten, co mleko kradnie,