DSC16 (2)

Muller obszernie i z rozgłosem światowym w czterech dziełach: Introduction to the Science oj Religion z 1873 roku, Lectures on the Origin and Growth oj Religion z 1878 roku, Natural Religion, Physical Religion, Anthropological Religion, Theosophy oj Psycho-logical Religion z lat 1889—1892 i Contribution to the Science of Mythology z 1896 roku.

Pierwsze dzieło Introduction... wyrosło z czterech wykładów z 1870 roku, wygłoszonych w Royal Institution w Londynie, z dołączonymi dwoma o fałszywych analogiach w teologii porównawczej i o filozofii mitologii. Publikowane na gorąco w ,,Fraser’s Magazine”, a potem w postaci niewielkiej książki rozpoczęły triumfalny pochód po Anglii, Francji, Niemczech, Włoszech, Hiszpanii i Polsce. Poruszają trzy węzłowe tematy, mianowicie cel i użyteczność religioznawstwa porównawczego, kwestię do dziś dnia żywotną, dalej klasyfikują religie w oparciu o trójpodział języków świata oraz podają sposób wykładania starożytnych religii.

Okazję do wygłoszenia i opublikowania w 1878 roku Lectures on the Origin and Growth of Religion as illustrated by the Reli-gions oj India dała nowo powołana fundacja odczytowa Roberta Hibberta. Zaszczyt inaugurowania jej w Sali Kapituły Opactwa Westminsterskiego przypadł w udziale naszemu uczonemu, zresztą jednemu z grona inspiratorów wykładów. Intencja fundatora Hibberta, zawarta w drukowanym na pierwszej stronie dzieła liście, przebija najwyraźniej w takim passusie: „Nie ma powodi , aby kompetentna wiedza i biegłość krytyczna, jeśli tylko podjęto je odważnie w imię bezinteresownego dociekania prawdy, miały być mniej owocne w kwestiach religijnych niż w społecznych i przyrodniczych... Niezależnie od tradycyjnych restrykcji, które stanowiły zaporę dla wolnych od przesądó^ studiów religioznawczych, bogata literatura docierała do nas zt stron. beralnych kół    Holandii i wyszkoliła bardziej

lub mniej umysły naszc-gc pokolenia...” (s. IX). I to dzieło rozeszło się w wielu językach obc h, jak fran i i, nic iecki, holen* derski, gudżerati, marathi i bengali. Tu porusza już autor swoj$ ulubioną koncepcję poczucia nieskończoności jako genezy religii, zajmuje się fet.    wjią literaturą iiu ską, kulten

przedmiotów dotykalnych i niedotykalnych, formami teizmu

30