DSC19

1.2. Struktura obszarów zurbanizowanych 15

■ 1.2. Struktura obszarów zurbanizowanych

Miasto stanowi system składający się z podsystemów: naturalnego i technogeniczne-go. Środowisko zurbanizowane tworzą, jako podsystemy, komponenty abiotyczne i biotyczne oraz antropogeniczne. F.N. Miłków (1966) przyjmuje, że w niektórych miejscach obszarów zurbanizowanych kompleksy przyrodnicze nie są już pierwotnymi ekosystemami, lecz częścią składową przyrodniczo-gospodarczych systemów produkcyjnych, całkowicie kontrolowanych przez człowieka. Układ ten jest uważany za kompleks złożony z zespołów ekologicznych zmienionych w różnym stopniu. Elementy antropogeniczne przekształcają naturalne ekosystemy, do których są wprowadzane i tworzą na ich osnowie kompleksy antropogeniczne. Należy się wobec tego zgodzić z R.R. Detwylerem i M.G. Marcusem oraz T. Bartkowskim (Bartkowski 1981), że miasto można uważać za układ ekologiczny. Jest on otwarty, co umożliwia jego rozwój i wzbogacanie przez przepływ informacji, materii i energii (Kostrowicki 1970, Bartkowski 1981, Klimko 1991).

Uznanie miasta za geosystem (lub częściowy geosystem) następuje na podstawie ba-' dań metodami fizycznogeograficzny mi. zwłaszcza z zakresu geografii fizycznej kompleksowej. Analizuje się wówczas zarówno strukturę, jak i funkcjonowanie geokompleksów. Wynikiem analizy jest wydzielenie homo- i heterogenicznych jednostek terytorialnych

0    różnej randze. Badania zatem obejmują zarówno elementy abiotyczne i biotyczne, jak

1    antropogeniczne, ich strukturę i funkcjonowanie.

Antropopresja powoduje reakcję we wszystkich ogniwach ekosystemu Ziemi, w tym w strukturze i funkcjonowaniu poszczególnych składowych (Andrzejewski 1985). Skutki działań człowieka są odczuwane najpierw jako degradacja na najniższym poziomie organizacyjnym przyrody. Przykładem może być degradacja facji, którą mogą zapoczątkować nawet niewielkie zanieczyszczenia, np. zmieniające skład chemiczny środowiska wodnego.

Badania geokompleksów są podstawą do określenia stanu środowiska obszarów zurbanizowanych, a tym samym jego funkcjonowania i możliwości harmonijnego rozwoju. Cechy i właściwości geokompleksów różnej rangi kształtuje indywidualny obieg materii i energii.

Elementy abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne tworzą w obszarze zurbanizowanym układy bardziej lub mniej zmienione. Otrzymały one nazwę jednostek terytorial-no-krajobrazowych (Klimko 1991). Wielu badaczy uznaje je za jednostki geosystemo-we, bowiem miasto traktuje jako geosystem (Bartkowski 1981), Przyjmując to założenie, należy stwierdzić, że miasto stale rozrasta się, włączając kolejne obszary strefy podmiejskiej, co prowadzi do przebudowy geokompleksów krajobrazowych i układów ekologicznych. Przestrzeń miejska dzieli się na charakterystyczne jednostki na różnych etapach przemian technogenicznych, które budują geosystem. Poszczególne części miasta pełnią określone funkcje, często uwarunkowane rozwojem historycznym.

R. Klimko (1991) wydzieli! jednostki terytorialno-krajobrazowe na podstawie sposobu użytkowania terenu i struktury jego zagospodarowania. Na obszarze Piły wyróżnił dwiegrupy geokompleksów: naturalne (A. B, C) 1 technogcniczne (D): i A) Pasywne, w skład których wchodzą:

■ć geokompleksy leśne.