DSC72

183

Innowacje i postęp techniczny

Podstawowe elementy dyfuzji to:

•    innowacja, która ulega dyfuzji,

•    populacja potencjalnych naśladowców i procesy podejmowania przez nich decyzji,

•    przepływy informacji o nowym wyrobie między jego producentem a naśladowcami.

Proces dyfuzji odbywa się w sposób następujący: po wprowadzeniu nowego produktu następuje rozpowszechnianie się informacji o nim na rynku. Dużą rolę odgrywają przy tym kontakty osobiste i ruch (przepływ) ludzi. Rozpoczyna się szeroki proces uczenia się, w którym udział biorą:

-    producent, który wprowadził innowację - chodzi tutaj o doskonalenie procesu produkcji w celu obniżki kosztów wytwarzania,

-    potencjalni nabywcy - chodzi o zaznajamianie się z nowym wyrobem i sposobem jego użytkowania w celu ewentualnego zakupu,

-    przyszli naśladowcy — chodzi o zapoznawanie się ze sposobem wytwarzania w celu podjęcia i opanowania nowej produkcji.

Rezultatem procesu uczenia się jest m. in. przyswojenie, zaadaptowanie idei nowego wyrobu czy technologii. (Pomijamy wypadek odrzucenia nowości przez rynek). Następują zatem decyzje dotyczące zakupu gotowego produktu lub licencji na jego wytwarzanie. Przyswajanie jest procesem duchowym wśród jednostek, natomiast dyfuzja — agregatem wszystkich indywidualnych adaptacji w czasie³. Rozpoczyna się zatem proces rozpowszechniania się użycia nowego wyrobu.

Prawie jednocześnie zaczyna się jego cykl życiowy, a właściwie wiązka cykli, ponieważ z takim samym lub niemalże identycznym wyrobem wchodzą zaraz potem na rynek naśladowcy. Przyjmuje się zatem, że cykle życia dotyczą: klasy produktu (np. papierosy), formy produktu (np. zwykłe papierosy z filtrem) oraz jego marki (np. popularne papierosy Phillip Morris bez filtra). Należy dodać, iż naśladowcy, włączając się w cykl życiowy w trakcie kolejnych jego faz, gdy rynek jest już zaznajomiony z wyrobem, odnoszą niejednokrotnie spore korzyści, ponieważ nie muszą ponosić tak wysokich kosztów wprowadzania jak pierwszy producent.

Czasem można spotkać się w literaturze z łącznym traktowaniem zjawisk dyfuzji w ramach przedsiębiorstw i wśród gospodarstw domowych. Takie podejście może jednak prowadzić do nieporozumień. Należy zatem wyjaśnić, że proces dyfuzji innowacji technicznych rozumiemy następująco: po wprowadzeniu nowego wyrobu czy nowej technologii wytwarzania w danym przedsię-

* Zob. R. Coombs, P. Saviotti, V. Walsh, Economics and Technical Change, Mac-millan. London 1987.