DSC74

	, .w- letil ląciłi L get? gkś i	| IMUHWi ^14.UW';l1jąC.V eh
		y gsąuNI
		*. «^1ęv leei
W JHtk	, - -...i SV ****■• W^1 4 19 . t Ci iiaiwif	iittą W
	v»' .^1 ... miśtmmt**#^1 1	i uyu(tn)ę^1
	** gklWwifi. Tutl) Mft Ł^u
jjapp ^		siewny.
	Wtt.- lyżdtś w	ttkót etofete
*fV^,1,
' Ajw		jnż^1
9# .	VSM	■się tu nrae-
	‘^$ er kaadyta	ląkrsounn
	la wa n HfeUCy SK	tum. które
	w^1 swykłą^1	realistyczną
	TU 1 wtę	ty CMS
	n ntaeśywan	y wciąg na
	% ggwv^iit toni	akt i sett^1
	' twarzy świętą	praectrctń.

j0ft rfcrgrtrrr ^ ^ MitKi Uwanii tuwmcntu* Po« ysypOlftjJTMIfti^ odtolNIfiAAil £*^ł‘V‘.    wtoik niejako

i t®	krąg	prw^1;	LTStf	ni w	yroanio-
śeri	ątyn	ię. Odt	;ąd	czas	1 prze-
bęc	k w	r 0bUc	KU	sacrum nie-
te.	wd	k w k	ont	akt i	sacrum
eec	się	w czas	•ź	i mit.	jscu sa-

	Hk dwa!	Ity	ii myt	1 Wagnera	UUur
|kt		i	itouM	iiiuść ad	retigU)
aijl			jrtowet	I deaorta	ntowal
niw	>hętnych	in	iu Pad	zły nawet	oskar-
ka]	a o gv	g	bUunte	u^1 zy, parodiowa-
	mm i v	A 1	rsnli ^1	Dlą run W	alidej-
u AU	Jest m	ale	^1 inną	sprawa. Nie to.
żt ’	Wagner	w	akcji	leenieiMj	odwo-
łUję	ile	do	okrW	tlonych a	ymboH
nui	a litych.	ItH’	a takt,	ją jego dramat
pr^1	•Chwytu)	m i	I uubec	mis samą	struk-
turą	i diiałai	nla	Uturg	lennego	■ i te
w	punk tac	h	n aj bar	dziej pod	stawo-
wyc	h. Rafte	ny wiście,		aa nsrdso	może

frnkOTttL Istnieją takie uświęcone ateica. $osic przekroczenie progu S?mal automatycznie stawia nas gt¹nątrz przemienionego czasu. Istnieje też święty czas, który prttoór*** przestrzeń. gdzie ów mo-Seot przeżywamy. W Parsifalu będzie to KarfreiUgs-fcauber x III iktu — ranek Wielkopiątkowy przeistacza całą substancję świata.

Zdanie Gumemanza w iaden sposób nie ma posmaku kantowskiego. Jego sens przynosi zasaczyt przenikliwości Wagnera, nie parającego się,

0    ile wiemy, ani religioznawstwem, ani antropologią kulturalną, do której należą te rozważania. Jest to mianowicie sens liturgiczny — odnoszący się do swoistości działań, które nazywamy liturgicznymi, oraz do rzeczywistości, którą można określić Jako rzeczywistość liturgiczną. Parsifal całkiem jawnie chce być dramatem liturgicznym, nie przestając być (to jego kolejny paradoks) dziełem świeckim, teatralnym. Chce dorównać ¹ takiej Bachowsłriej Pasji wedle Mateusza, do której nawet aluzji w partyturze dopatrzyli się badacze —

1    nie zrezygnować ani na włos, w» przeciwieństwie do dzieła Bacha, z autonomii właściwej sztuce, która nie chce służyć innej sferze (religil), lecz podaje się za samowystarczalną co do swego sensu i środków realizacji.

trzyma się widomych rtkwiiytów (wziął Je z legendy o Iw. Gm a luv Alo genialnoić Jego pomysłu połogu na zrozumieniu istoty faktu liturgie¹ nago — i nu przeniettonlu jo] nu całość budowy dramatu, nło tylko w tyvh miejscach, gdzie faktycznie na scenie dwukrotnie przedstawione są najważniejsi¹} momenty mszy: Przemienienie i Komunia, Strukturę „liturgiczną" ma Parsifal Jako taki, całe Jego dzianie ale, całe Jego przesianie. Dokonuje alę to przede wszystkim przez odkrycie natury czasu sakralnego 1 wspaniałe wykorzystanie go w akcji.

istotnym rysem Pani fala jest to, że czas sakralny nie będzie tu ukazany w a petryfikowanej formie, jako właściwość izolowanego momentu, jakim jest nabożeństwo, lecz w bezpośrednim kontakcie z życiem, z jednostkowymi poszukiwaniami i udrękami. Przeklęty, pusty czas teraźniejszy staje się integralnym składnikiem dramatu. Ontologicznie unicestwiony, staje się dla nas ważny uczuciowo jako czas cierpienia, czas aktualnego istnienia. A nade wszystko — jako czas muzyki, która dzieje się zawsze w czasie teraźniejszym i bezustannie przerzuca mosty w światy utraconego sensu. Wagner nie zamierzał podnosić , bluinierczej ręki na to, co stanowi własność religii chrześcijańskiej i jej Kościoła. Być może chodziło mu o coś Innego, co już może mieści się w kompetencjach sztuki, we władztwie muzyki: pokazać, że w ludzkim istnieniu czas liturgiczny przelewa się niejako poza liturgię, jest ukrytym pulsem naszego „świeckiego’¹ bytowania.

Teraz zaczynamy rozumieć, do czego Parsifal potrzebny był Wagnerowi, dlaczego starzejący się kompozytor, po triumfach bezprzykładnych Pierścienia Nibelunga, sięgnął po wątek tak duchowo obcy roitologiczno-ger-mań sklej Tetralogii. Wielka idea od-

1

— Dialog ar S