DSC 39

I 18 LUDWIK PRYDE

egzotycznych Honolulu zwracają uwagę dwie osobliwości techniczna W opowieści Upadek Edwarda Barnarda jeden z bohaterów opowiada rJj rzeczonej Edwarda dzieje swojego z nim spotkania. Ale rzecz zdumiewająca — wbrew wielowiekowej tradycji nowelistycznej Maugham nie wykorzystuje tej naturalnej sposobności do przejścia w narrację bezpośrednią (oratio reda), przedstawiając jak dramaturg sytuację za sytuacją owego spotkania, przy czym podaje nawet te fakty, które narrator (jak to wyraźnie zaznacza) w swej relacji opuszcza. W noweli Makintotk Maugham, wbrew zasadzie chronologicznego porządku, z początku opisuw tytułowego bohatera w pewnym momencie żyda, następnie podaje szeroką ekspozycję (również w formie szeregu dramatycznych epizodów), by bezpośrednio nawródć do sytuacji początkowej. Krótko mówiąc,. M«u-eham stara się wprowadzić do noweli jak najwięcej z dramatu.

Chaotyczny rozwój kierunków w prozie artystycznej końca XIX dH XX w., kulminujący kolejno w impresjonizmie, ekspresjonizmie, powieli psychoanalitycznej i wreszde w tzw. ..nowej rzeczowości", zaznacza Sw nieprzerwanym postępem anarchii estetycznej. Musimy tu jednak dS wródć się od skomplikowanego biegu „praktyki" literackiej i zwtĘ uwagę na pewną stalą i rosnącą tendencję, która z biegiem czasu cartĘ silniej przebija w szeregu pism niemieckich teoretyków, posiada tylko teoretyczne i nie tylko niemieckie znaczenie.

Już w 1905 r. Jakub Wassermann w mądrej książce Di* Kunst 4B Erzahlung ** w rozmowie starca i młodzieńca przedstawia zasadniczą rikj nicę pomiędzy dawnym i nowoczesnym stylem narracyjnym. Starzec wy-, tyka młodzieńcowi pogoń za jaskrawym efektem, za sensacją; mówi cm „Ty nie opowiadasz zdarzeń, ty przedstawiasz sytuacje". W roku M Kale Friedemann w słynnej, nieomal lewelacyjnej rozprawie Die Rnllr dag Erzahlers In der Epik¹⁹ przeprowadziła zasadniczą rewizją poglądów retycznych Spielhagena i jego zwolenników. Liczne przykłady, nięle z najwybitniejszych dzieł sztuki epickiej od Homera poi^f dowiodły niezbicie, że postulat bezwzględnego obiektywizmu, cy kamień węgielny teorii Spielhagena, jest nieporozumieniem, ą wanym przez mimowolne podporządkowanie epiki prawom cara, dramatem. Tę samą myśl rorwija w swych studiach nad pou w tomie Dos Wortkunsiwerk, Oskar Walzel. Stwierdza on, żc w iw powieściach niemieckich (m. in. u Tomasza Manna) rasada boa go obiektywizmu została przezwyciężana. Juz po wojnie Hsr« F w studium Deutsche EradfiUcunst stwierdza stanowczo, ze

dramat uiz* S

Jak UngL

_| sie Identyfikuje etą na itehuje, sal nie sympatyzuje s mim

i Wassermann., Dis Kunst der ErtUdmt*. Banita UMK K Frtedems na, Dkr Kafle Im keSSIei■ la der KpUt LetpjM IMI.