DSC 47 (2)

LUDWIK PRVDE

9K

.marchii estetycznej w owym stuleciu. Winowajcą jej jest roznantyzui; który zabił zmysł dla charakterystycznych odrębności gatunków literackich.

Książka Ernsta, poświęcona technice noweli i dramatu, nosi znamienny tytuł Droga do formy. Tytuł ten jest głębokim symbolem. Wielcy noweliści XIX i XX w. dążyli do formy, na różnych drogach szukali amm go doskonałego mistrzostwa, które było udziałem Boccaccia. Jakimś szh drogami, jakie zdobyli osiągnięcia — tym zajmiemy się w niniejszej pracy. A głównie tym, w jaki sposób dążyli i jak osiągali doskonałość kompozycyjną, organiczną pełnię układu zamkniętego, co — jak wiemy — jefl pierwszym postulatem stawianym poezji przez dzisiejszą poetykę

11. Elementy konstrukcji nowelistycznej (w rozwoju historycznym)

1

Romantycy, którzy z powrotem uczynili nowelę jedną z najulubatr,-szych form literackich, traklowali ją raczej jako pretekst do formalnego popisu, do czysto artystycznej igraszki, niżeli jako środek duchowego wyrazu. Świadczą o tym przytoczone poglądy na nowelę Tiecka, Władczy również praktyka nowelistyczna tego pisarza. Weźmy dla przykłada opowiastkę pt. Des Łebens Uberfluss. Uderza w niej brak troski Q proporcje, widoczny w nieskończonych rozmowach na abstrakcyjne ternBn (o ideałach, o sztuce, o miłości), następnie błahość fabuły, a zwłasZEZjl nikłość anegdotycznego pomysłu (w naszym opowiadaniu . zwrotnym mementem'¹ jest dramatyczno-humorystyczna rozprawa gospodarza z lokatorami, którzy nie mając czym palić w piecu rozebrali schody w słeaol i wreszcie^-'nieprawdopodobne rozwiązanie (w decydującej chwili pojawia się, niczym deus ex machina z klasycznej tragedii, bogaty ptrryjaciel | ■ dziecinnych). Te trzy cechy są dla nowelistyki romantycznej i y powe.

W literaturze polskiej owych czasów równie silnie wyraziło się u| banie do dobrej anegdoty. Takich pisarzy, jak Rzewuski, Chodźko, nfltf się pnie Siemieński i Kraszewski możemy w pewnym sensie uważać nowelistów. Ale szlachecka gawęda o nowelistycznym zakroju nie rur nęła się artystycznie, nie przezwyciężyła dwóch pokus, które os ta ta rwyrodniły ten interesujący gatunek literacki. Zamiłowanie do kra drobnych rysów obyczajowych, szczegółów, dotyczących życia zr nego, jak stroje, mieszkania, jedzenie itp. zepchnęło w szary kąt fat t postaci (przykładem może tu być znana powiastka Kraszewskiego . dawnie) listy pisały), następnie błahe, choć nieraz szczerze zabes anegdoty nie dawały szerszej pierś pektywy. głębszego .pojmate człowieka