DSCe55

NEUROPSYCHOLOGIA

funkcji wzrokowych polega na przewadze prawej półkuli w różnicowaniu przestrzennym. Badanie osób po przecięciu połączeń spo-idłowych nadal stanowi model umożliwiający weryfikację takich koncepcji, jak zespół zaniedbywania stronnego (Lausberg i in., 2003), czy też koncepcji dotyczących bardziej złożonych funkcji psychicznych (Schif-fer i in., 1998).

Percepcja dotykowa

Zadanie polegające na rozpoznawaniu przedmiotów dotykiem (stereognozja) przyniosło podobne wyniki, jak badania w zakresie mo-dalności wzrokowej. Obmacując przedmiot prawą ręką (lecz nie widząc go) pacjent mógł go nazwać i opisać. Posługując się lewą ręką, mógł stwierdzić obecność jakiegoś przedmiotu, ale nigdy nie potrafił go nazwać lub opisać. Eksperymentatorzy stwierdzili, że trzeba uważać podczas badania, aby nie było sygnałów słuchowych, na przykład dźwięków powstających przy przesuwaniu przedmiotu po powierzchni stołu. Mogłyby one informować lewą półkulę o charakterze przedmiotu, któiy pacjent wówczas byłby w stanie nazwać; jest to tak zwana sygnalizacja skrzyżowana.

Różne testy wykazały, że podobnie jak w modalności wzrokowej, prawa półkula spostrzega i zapamiętuje przedmiot dotykany lewą ręką. Badany nawet po kilku minutach potrafi wybrać spośród rozmaitych innych przedmiotów ten, który uprzednio obmacywał lewą ręką. Problem nie polega zatem na astereognozji czy dotykowej agnozji przedmiotów, lecz na jednostronnej anomii (zaburzeniu nazywania). „Deficyt ten występował i utrzymywał się u każdego praworęcznego pacjenta z pełną komisurotomią (całkowitym przecięciem ciała modzelowatego)” (Bogen, 1985a, s. 104).

Pacjent po komisurotomii ponadto nie jest w stanie odtworzyć jedną ręką takiej konfiguracji palców swojej drugiej ręki, w jaką ułożył je badający.

Wzajemna niezależność obu półkul w zakresie informacji dotykowych bywa dobrze widoczna wówczas, gdy do rozwiązania problemu konieczna jest integracja informacji, jak na przykład w przypadku prostych układanek (puzzli) Gazzanigi (1970) (ryc. 8.7)

Badani potrafili prawidłowo złożyć prostą, dwuelementową układankę każdą ręką oddzielnie, było to jednak niemożliwe wtedy, gdy wymagano współdziałania obu rąk, dając badanemu po jednym elemencie do każdej ręki. Co ciekawe, kiedy przy użyciu labiryntu rylcowego badano uczenie się, stwierdzono pełny transfer między obu rękami.

Kiedy trzeba zintegrować informacje pochodzące z różnych modalności zmysłowych, na przykład wzroku i dotyku, pacjentowi po komisurotomii udaje się to tylko wtedy, gdy dane te są przetwarzane w tej samej półkuli. Badany nie potrafi wybrać prawą ręką przedmiotu, jeśli obraz tego przedmiotu eksponowano tachistoskopowo do lewej połowy pola widzenia. Takie dopasowanie informacji dotykowo-wzrokowych nie jest możliwe, ponieważ każda z tych dwóch modalności zmysłowych przesyła dane do innej półkuli. Z tego samego powodu niemożliwe są inne rodzaje kojarzenia intermodalnego (informacji z różnych modalności zmysłowych).

Nowsze badania (Zaidel, 1998) potwierdzają koncepcję, że obie półkule różnią się pod względem strategii rozpoznawania przedmiotów.

Rywalizacja rąk i zespół „obcej ręki"

Zespół ten polega na tym, że jedna z rąk pacjenta prowadzi własne życie. Kończyna wykonuje czynności, „które pacjent odbiera jako mimowolne i często sprzeczne z deklarowanymi przezeń zamiarami” (Feinberg i in., 1992). Takie zaburzenie opisywano w następ-

ELEMENTY UKŁADANKI		PO JEDNYM ELEMENCIE W KAŻDEJ RĘCE		OBA ELEMENTY W LEWEJ RĘCE	OBA ELEMENTY W PRAWEJ RĘCE
		LEWA RĘKA	PRAWA RĘKA
/V_ A		Nie wyl	conano	Poprawnie	Poprawnie
n		Nie wy	conano	Poprawnie	Poprawnie
la		Nie wy	conano _	Poprawnie	Poprawnie

I Rycina 8.7. Dotykowa ocena bodźców za pomocą dwóch rąk Źródło: rydna 28 ze s. 87; Gazzaniga. M. S. (1970); dzięki uprzejmości Plenum Publications.

stwie uszkodzeń „naturalnych’'. Ponadto zawsze obserwuje się je w pierwszych tygodniach po komisurotomii, ale z upływem czasu jego nasilenie znacznie maleje (Bogen. 1985b). W jednym z pierwszych artykułów poświęconych badaniom nad ciałem modzelo-watym Akelaitis (1944) nazwał to zjawisko „apraksjądiagonistyczną” (termin podkreśla dwoistość charakteru zjawiska związaną z konfliktem między dwiema stronami, tzn. aspekt rywalizacji). Od tego czasu pojawiły się liczne doniesienia dotyczące następstw przecięcia ciała modzelowatego (np. Wilson i in.. 19,77). W roku 2002 Lavados i in. opisali odmienny przypadek zaburzeń, które pojawiły się po krwotoku w obrębie ciała modzelowatego. Ich pacjent kompulsyjnie wykonywał polecenia ręką przeciwną do tej, której miał użyć zgodnie z wyraźną Instrukcją.

Opisy przypadków, w których uszkodzenie wystąpiło naturalnie, zaczęły się pojawiać dość wcześnie, chociaż nie powstał żaden termin opisowy ani też nie próbowano wyjaśnić zaobserwowanego zjawiska w kategoriach neuropsychologicznych. Przy ponownej lekturze artykułu Liepmanna o asymbolii ruchowej, czyli dyspraksji, obecny autor zauważył takie stwierdzenia, jak: „Żona [pacjenta] podała, że prawą ręką ciągle spychał w dół swoją lewą rękę, którą podnosił, żeby podrapać się w kark” (Liepmann. 1900). Inne fakty z opisu przypadku tego pacjenta można zaliczyć do tej samej kategorii.

W dość szczegółowej pracy przeglądowej Feinberg i in. (1992) przytoczyli opublikowane przez Goldsteina (1908, 1909) opisy pacjentki. która skarżyła się, że nie panuje nad swoją lewą ręką, i że ta ręka nawet próbowała ją dusić. Ich własny pacjent powiedział, że jego prawa ręka „ma swój rozum” i że „zawsze stara się wtrącać”. W obu przypadkach uszkodzenia były pochodzenia naczyniowego.

Termin „zespół obcej ręki” (la main etran-gere) wprowadzili Brion i Jedynak (1972), którzy uznali to zaburzenie za objaw dyskoneksji spoidłowej u trzech pacjentów z guzami ciała modzelowatego. „Pacjent, który za plecami trzyma jedną ręką drugą rękę, nie rozpoznaje,