DSC�75

S. CHERUBINI

Każdy z czterech Cherubinów, którzy w wizji Ezechiela niosą przez niebiosa rozpłomieniony tron Pana, ma wedle fantastycznego opisu proroka (Ezech., 1.6,10; 10.14,21) cztery twarze, skierowane każda w inną stronę (z przodu twarz ludzka, z tyłu orla, z prawej pysk lwa, z lewej wołu), i cztery skrzydła, dwa rozpostarte, dwa złożone (Ezech., 1.6,11*

10, 21); prócz tego „wszystko ciało ich, i grzbiety ich, i ręce ich, i skrzydła ich... pełne były oczu” (Ezech., 10.12)^S4, a i cztery koła, po jednym na każdego Cherubina (Ez. 1.15—16; 10,9—10), są całe usiane oczami (Ezech., 1.18; 10.12). Z wyglądu zatem, bardziej jeszcze niż do czworonożnych skrzydlatych potworów pojawiających się w sztuce Mezopotamii ^M, postacie Cherubinów zbliżone są do egipskiego typu „Bes panteo” ^3ł, czyli Harmerti, którego całe ciało pokryte jest oczami (fig. 1—3)⁸⁷, twarz otaczają główki rozmaitych zwierząt, nogi Cherubinów, które mają stopy „jako stopa nogi cielęcej” (Ezech., 1.7).

Mnogość twarzy^M, a zwłaszcza oczu, jest oznaką wszystkowidzenia owych istot^3#, które mogą patrzeć we wszystkich kierunkach nie odwracając się, podobnie jak koła usiane oczami mogą iść „na wszystkie strony swoje, a nie obracają się” (Ezech., 1.17; 10.11,16 i nast.). Nie bez podstawy Cherubini pełnią według tradycji funkcję strażników⁴⁰, przypominającą, choć z daleka, funkcję Argosa „wielookiego” (Panoptes: rozdz. IX, 2). Taka wszystkowidząca wszechobecność tkwi w ich meteorologicznej naturze, czy to jako chmur burzę niosących (por. Ezech., 1.14; 10.5 i nast.), czy też jako czterech wiatrów (odpowiadających czterem stronom świata)⁴¹, gdyż jest to właściwość wiatru, że wszędzie przelatuje, a więc i wszystko widzi (por. Wstęp). W Sam., 22 ( = Ps. 18), 11, Jahwe „jeździł na Cherubinach⁴*, latał i widzian jest na skrzydłach wiatrowych”, kiedy szaleje huragan.

Tak przedstawiona w wizji Ezechiela wszystkowidząca wszechobecność Cherubinów wyraża wszystkowidzącą wszechobecność samego Jahwe⁴³, którego tron podtrzymują. Oczywiście Jahwe, jako bóg nieba, ma oczy ogarniające całą ziemię (Zach., 4.10; por. U Kron., 16.9); „siedmioro oczu” otwartych i czuwających nad ostatnim kamieniem odbudowanej świątyni (Zach., 3.9)⁴⁴ (interpretowano jako siedem planet⁴⁵, pojętych jako oczy Jahwe ⁴⁶) które, „dziesięć tysięcy razy jaśniejsze od słońca”, widzą nawet w ciemnościach nocy (Ecc., 23.18—20) i przywodzą na myśl gwiazdy, którymi usiany jest firmament. Oczywiście, konkretne wyobrażenie Jahwe z taką ilością oczu było równie trudne do pogodzenia z ideałem boskości według Prawa, jak i wyobrażenie Jahwe o czterech twarzach (por. wyżej, rozdz. IV, 2).

Trudność taka nie istniała w odniesieniu do Cherubinów, a jeszcze mniej w odniesieniu do Szatana, któremu podobną monstrualność można było bez skrupułów przypisać. Cennego świadectwa dostarcza nam w tej mierze Talmud babiloński. W traktacie Aboda zara, 20 a-b, powiedziane jest: „Nie godzi się spoglądać na piękną niewiastę, nawet jeśli jest wolna, a na zamężną nawet, jeśli jest brzydka, ani na pstre suknie niewieście,

110