Dworzanin1

40

41

osobnemi. Otóż kloby chciał wiedzieć, czym sie to dzieje, iż taki w tej mierze błąd bywa, a człowiek człowieka nie zaraz poznawa, nie wiem by ta przyczyna miedzy inemi ostatnia była, iż wieldzy panowie, chcąc 5 zawdy dziwy płodzić, usadzą sie czasem na to, aby bydi łaskawi na ty ludzi, które samiż znają być rychlej niełaski niż łaski godne — a podczas sie też i sami oszu-kiwają, jedno iż za nimi niemal wszytek świat idzie, przeto przy łasce ich sława miłośnikom roście, za którą m jakmiarz zawdy człowiek zdanie a rozsądek swój pędzi. A jeśli co podczas najduje takiego, w czym mu sie nie chce zgadzać z pospolitym zdaniem, przedsię nie ufając sam sobie, idzie za ludźmi a zostawuje •zawdy miejsce czemuś tam skrytemu, czego zda mu jó sie że nie dochodzi, ho wżdy podobna mu sie rzecz nie widzi, aby to takie powszechnie mnimanie nie miało być na jakim pewnym gruncie zasadzone. "Więc iż człowiek każdy prędki do lego jest, iż abo miłuje .abo ma w nienawiści (jako to jaśnie widujemy, gdy sic dwa 20 biją, abo gdy gonią, abo gdy szermują, gdzie ci, którzy patrzą, bez żadnej znacznej przyczyny jedni temu, drudzy owemu dziwnie życzą), a około też uznawania o czyich przymiociecli abo godnościach siła — do chęci abo niechęci naszej — dobra abo zła tam tego sława je-2.'i mu u nas posłuży — przeto pospolicie tak bywa, iż z miłości abo z nienawiści o rzeczach sądzimy. Patrzcież W. M., jako wiele na tym należy, za jakiego cie naprzód ludzie wezmą, a jako sie cisnąć do tego musi, aby miał hnel zprzodku dobre mnimanie ten każdy, ao kto sie na to bierze, aby był prawym dworzaninem.

5. dziwy płodzić — robić rzeczy budzące zdumienie | usadzą sie — n wezmą się. | B. na. iij ludzi — dla tych ludzi | które samiż znają — o których sami wiedzą, że są.. | 7. podczas — czasem. | 9. miłośnikom — faworytom. | 10. jakmiarz — prawic, niemal. | 26. cisnąć sie — usilnie się starać, zabiegać. | 29. hnel zprzodku— oiirazu z początku. | .30. kio sie na to kierze — kto się na to zawziął, kto się o to stara.

Ale o tym niechaj będzie dosyć, podźmy już do czego inego.

Gdy sie dworzanin mój zacnie i tak szczęśliwie jako sic powiedziało, urodzi, zakon a zawołanie jego 5 abo (jako dziś mówią) professya nic chcę aby była ina, jedno ((rycerskie rzemięsło\ w którym naprzód wiara przeciwko panuTrwemń71T^oTym męstwem, śiłąT^hohj ~T~pr-2eważn-eśetą—poTfZŚfia żeby miedzy drugi ml Aśfw ' TTął~cęyiifąc "temu do syć^-po~\v7sżełl<i~cztfs i na każdv;n lftuiieiscu a TiajKuilejszej "rzeczy nic puszczaj%c mimo się, klóraby" rritr meśla wę prżymesc miała, bo szwank ^_w Lej mierze a ustąpienie na lewo by o włos wieczną sromolą pachnie; a jako poczciwość białejgłowy, która ją raz straci, nigdy sie jej nazad nie wróci, tak sława i5poczciwego a rycerskiego zawołania człowieka, jeśli namniej w czym naszczerbiona będzie, już sie nigdy nie poprawi, ale tak shańbioną a pełną lekkości zostanie. A tak ten mój dworzanin im ćwiczeńszy będzie w tym rzemięśle rycerskim, tym będzie więtszej 20 czci a chwały godzien. Wszakoż ja tego na nim nie wyciągam, iżby w tym był tak doskonały, żeby wojska wieść a hetmanić mógł, bo temu nie wiedzieć gdzieby był koniec, ale kiedy będzie główniejsze sztuki wiedział i rozumiał to, co żołnierzewi rozumieć trzeba, a przy-23 tyin będzie to miał w sobie, com pirwej powiedział, to jest wiarę c.ałą panu swemu a serce niezwyciężone, tedy ja już na tym przestanę, jedno żeby to takie wielkie serce zawdy sie w nim najdowało. Abowiem rychlej czasem na małych rzeczacłi, niż na wielkich, serce po-

4. zakon, zawołanie, professya - to u Górn. synonimy. | 5. ino —inna. | 8, przcważnością— odwagą. | 17. lekkości — sromoty. ] 20. tego na nim nie wyciągam — tego odeń nie wymagam. | 22. temu — t. j. tym przymiotom albo: wymaganiom. | 23. sztuki — sposoby prowadzenia walki. | 24. żołnierzewi — dawna forma celownika odmiany miękkiej; tak prawie stale w pierwodruku. | 22—24. od:bo temu nie wiedzieć... do: rozumieć trzeba — dodatek tłumacza. | 26. serce — odwaga.

42

znać, bo w potrzebie wojennej, gdzie wiele ludzi na to patrzy, najdują sie więc drudzy, którzy chocia już zdechli napoly, jednak przed wslydem idą oślep a czynią, co dobrym należy, acz leż podczas wie to Bóg 6 jako; a zasię w mniejszych a nie tak gwałtownych rzeczach, gdzie obaczą, iż mogą ulec a nie wdać sie w niebezpieczeństwo, zwłaszcza kiedy w takowej nieśmiałości nie ma ich nikt postrzec, liarzo radzi zostaną przy lcrześcijańskim pokoju.fOtóż mój dworzanin nie chcę h aby był takim, ale chociażby dóBrze"widżiał; "iż~ani ma na się szpiega nieśmiałości, ani może mieć świadka męstwa a cnych swych posług, przedsię niechaj to czyni, co dobremu, cnotliwemu należy, pomniąc na ono, iż najpewniejsze świadectwo jest sumnienie wła-15 §ne_ a za_cnptłiy,'_e_^pxaw^:y_sąnia_cn_o hpjiojną^zaplają jest. A Tcto jedno dlatego poczciwie czyni, aby bvł wi-dzTan, ten sie z cnotą fałszywie obchodzi, okazując jej praw^rdziw'ą miłość, gdyż ku czemu inemu a nie k niej skłonne jest jego serce. Zgoła dworzanin ten mój ser- j 20 ccm męskim a \vspani2da~~EyśTą~~zawdv sie znaicznle ¹ popisa<Tina7dJednoteż~zasię nie chcę, aby zuchwalstwo w him panowało, iżby pochmurnym weźrzeniem, postawą srogą, odętym wąsem straszyć miał a nie umiał łagodnie mówić, jedno z fukiem a wszytko o wojen-ęiisnych rzeczach, a jako zbroja najmiększa jego pierzyna a z przyłbice najsmaczniejszy trunek. Bo kiedyby ta-

kowy miał być, prędkoby każdemu człowiekowi omierzł i zasłużyłby słyszeć ony słowa, które poczciwa pani jedna takiemuż zuchwalcewi na biesiedzie powiedziała. Bo gdy ten kilkakroć poczczon tym był od niej, żeby ■ s sie abo do muzyki przysiadł, abo tańcował, abo wdy rozmową sie jaką z pannami bawił, a każdy raz dobry pan nic inego nie powiedał, jedno iż to jest lekkich ludzi dzieło a nie jego ćwiczenia rzemięsło, spytała go nakoniec pani: A to rzemięsło W. M. jakież 10 wdy jest? Odpowiedział jej (uczyniwszy pirwej po-sLawę srogą): We krwi, prawi, nieprzyjacielskiej bror dzić a swej nie żałować. Rzekła zatym pani: Mnieby sie wierę zdało, ponieważ teraz wojny niemasz, abyś W. M. dał sie czyście tluslem namazać a wespołek ze 15 zbroją i z tym -wszytkim, czego W. M. przeciwko nie-przyjacielewd używasz, dal sie gdzie do szafy schować aż do iego czasu, kiedy wojna będzie, abyś W. M. barziej niż teraz nie zardzewiał.

Rzekł ktemu Pan Lubelski J. xM.: Nie mogła tref-20 niej powiedzieć chłopu głupiemu, którj' mnimał, aby ten kto tańcuje abo sie miłością para,. uderzyć nie umiał, abo żeby żołnierzewi biesiada a krotochwila ująć co godności miała.

Zaś powiedział pan Kryski: A przeto dworzanin 25 przeciwko nieprzyjaciełewi czasu wojennej potrzeby niechaj używa sierdzitości swej a okrucieństwa,_ starając sie o to, żeby zawdy na czele, zawdy miedzy

3. zuchwalcewi — por. przypis str. 41 w. 24. | 4. gdy poczczon tum był od niej — kiedy go ona (chcąc go ^bawić, uczcie) zapraszała. | 7. dobry pan —frant. I 10. way _ przecież. | 11. We krwi nieprzyjacielskiej brodzić a swej nie żałować — w oryg. krótko: walczyć. | 14. czyście łlustem namazać — dobrze tluslem pomazać | wespołek ze ^raf^eiP ze... Opuścił G. zakończenie tego obrazka: I tak wsroa śmiechu obecnych przytarłszy mu rogów zostawiła go w jego głupiej zarozumiałości. Por. Kochanowskiego fraszkę I-ad. | 19. Słowa Pana Lubelskiego — dodane, przez G. 26. sier-dzitości — zapalęzywości.    ■■

10

1

w polrzebic wojennej — w bitwie. | 3. zdechli na--poły (ze strachu) | przed wstydem — ze wstydu J oślep — naoślep. | 4. dobrym — mężnym | acz też podczas (czynią) wie to Bóg jako — choć też czasem walczą z bardzo mizernym skutkiem. | 7. nieśmiałości — tu: tchórzliwości. | B. zostaną przy krześcijańskim pokoju — ironja. | 13. 21. od: pomniąc na ono... do: popisać ma — brak odpowiednika w oryginale. | 22-25. od: poslau/ą srogą... do: o wojennych rzeczach— dodatki tłumacza, podobnież: z przyłbice najsmaczniejszy trunek. Dzięki tym dodatkom opis żołnierza-samo-chwafa u ! G. bogatszy'w szczegóły niż w oryginale. | 25. zbroja najmiększa pierzyna — w oryg. pancerz wziąć za żonę.