ekonomika (78)

6. Przedsiębiorstwa transportowe

6.1. Przedsiębiorstwo transportowe jako podstawowa jednostka gospodarcza

Przedsiębiorstwo transportowe jest podstawową jednostką organizacji działał, nota transportowej Przedsiębiorstwem transportowym można nazwać każdą zorganizowaną postać podazowej strony rynku usług przemieszczania, mającą swoją nazwę i oferującą specyficzny produkt nazywany usługą transportową¹” Cechami przedsiębiorstwa są: odrębność ekonomiczna, prawna i techniczno-organizacyjna. Wyodrębnienie ekonomiczne oznacza, że¹⁷¹:

•    przedsiębiorstwo ma odrębność majątkową;

•    przedsiębiorstwo reprodukuje we własnym zakresie zużywane zasoby majątkowe przez sprzedaż swoich produktów, zachowując zasadę rentowności;

•    gospodarowanie jest związane z większą lub mniejszą niepewnością, które niesie ze sobą ryzyko ekonomiczne;

•    rozwój przedsiębiorstwa przez powiększenie jego majątku jest w dużej mierze uzależniony od możliwości pokrycia nakładów inwestycyjnych z jego własnych dochodów.

Odrębność prawna to zdolność podmiotu do działań prawnych, takich jak zawieranie umów, zaciąganie kredytów bankowych, występowanie jako odrębny podmiot w obrocie towarowym. Osobowość prawną przedsiębiorstwo osiąga przez wpis do rejestru przedsiębiorstw państwowych lub rejestru handlowego, co regulują odpowiednie przepisy. Pojęcie rejestracji przedsiębiorstwa odnosi się do tych podmiotów, których działalność wykonywana jest w formie przedsiębiorstwa określonego w odpowiednim akcie prawnym. Przedsiębiorstwa mogą też funkcjonować na podstawie statusu prawnego osoby fizycznej (przedsiębiorstwa własności indywidualnej, spółki osobowe) i wtedy podmiotem prawnym nie jest przedsiębiorstwo, a każdy z właścicieli. W takim przypadku za-

^M Transport, op. cii, s. 338

¹⁷¹ Elementy nauki o przedsiębiorstwie. Red. S. Marek Fundacja na rzecz US, Szczecin 1999, s. 23-21

Im odpowiedzialności i ryzyka ekonomicznego za działalność przedsiębiorstwa obejmuje nie tylko majątek firmy, ale rozciąga się na majątek osobisty właściciela przedsiębiorstwa .

Odrębność techniczno-organizacyjna oznacza, że dana jednostka gospodarcza tworzy całość wyodrębnioną pod względem techniczno-organizacyjnym i ma własną strukturę organizacyjną. Odrębność organizacyjna wyraża się posiadaniem odrębnego zarządu i podporządkowaniem przedsiębiorstwa jednemu zwierzchnikowi, który pełni funkcje kierownicze wyłącznie w odniesieniu do załogi tego przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwa transportowe mogą prowadzić działalność gospodarczą w ramach różnych form organizacyjno-prawnych dopuszczonych przez system prawny danego państwa. Wybór formy organizacyjno-prawnej przez przedsiębiorstwo uwarunkowany jest różnymi czynnikami, ale bardzo duży wpływ ma specyfika prowadzonej działalności, co można zauważyć analizując występujące formy przedsiębiorstw w poszczególnych gałęziach transportu.

Występujące formy organizacyjno-prawne (rys. 6.1) są w pewnym stopniu powiązane z formą własności przedsiębiorstwa. Ze względu na własność zaangażowanego kapitału wyróżnia się przedsiębiorstwa państwowe, komunalne, prywatne (spółdzielnie, spółki, osoby fizyczne) i mieszane. W polskich warunkach przedsiębiorstwo jednoosobowego właściciela powoływane jest na podstawie prawa działalności gospodarczej . W transporcie samochodowym ta forma

Rys. 6.1. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

Źródło: opracowanie własne na podst. Zarządzanie przedsiębiorstwem. Red. M. Strużycki. Difin, Warszawa 2004, s. 115-125.

^m Ibidem, s. 25.

¹⁷³ Ustawa z 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej. DzU nr 173, poz. 1807.