Elementy psychoterapii3

dów, postaw, wartości, do resocjalizacji, do poprawy funkcjonowania osób, u których nie stwierdza się jeszcze ewidentnych zaburzeń. Wynika z tego, że psychoterapia nie ogranicza się do oddziaływania jedynie na osoby hospitalizowane. Szeroko rozwinięta jest (szczególnie na Zachodzie) forma tzw. po-radnictwa psychologicznego, w którym pomaga_sie-w rozwiaz v wan iu~trucP~ ności z otoczeniem i z samym sobą ludziom, których w zasadzie nie można zaliczyć do kategorii ludzi chorych. K1 ientjyni — jak powiedziałby Rogers — są tu np. rodzice, którzy nie bardzo mogą porozumieć się z dziećmi, studenci pierwszego roku studiów, którzy nie mogą znaleźć się w wielkim mieście i mają trudności z adaptacją do nowych metod uczenia się, osoby, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej itp. Podobną rolę pełnili dawniej — i chyba z powodzeniem — kapłani, nie zawsze chodzi tu bowiem o fachową pomoc, a zawsze o życzliwe wysłuchanie i „współuczestniczenie pod wspólnym dachem¹¹ — jak powiada Rogers — w kłopotach zgłaszającego się człowieka.

W zależności do orientacji teoretycznej można wyróżnić cztery główne kierunki psychoterapeutyczne (por. Grzesiuk, Reykowski, 1974):

—    Kierunek psychoanalityczny, który z racji na przypisywanie naczelnego znaczenia procesom nieświadomym i podświadomym zajmuje się przede wszystkim wewnętrznymi odczuciami człowieka. W terapii tego typu analizuje się doświadczenia wczesnego dzieciństwa, gdyż w myśl założeń psychoanalizy konflikty popędowe oraz przeżywane sytuacje traumatyczne, lęki i frustracje z tego okresu wpływają na wytworzenie się mechanizmów obronnych, które w późniejszym okresie mogą prowadzić do zaburzeń. Analizą objęte są także przeżycia nieuświadamiane, a przejawiające się w symbolicznej formie w snach (analiza snów to via regia do poznania psychiki człowieka — twierdził Freud), twórczości artystycznej, czynnościach pomyłkowych itp. Celem terapii psychoanalitycznej byłoby zatem uświadomienie nieświadomych motywów zachowania się, zdobycie świadomego wglądu we własne funkcjonowanie i wyrobienie racjonalnych mechanizmów kontroli owego funkcjonowania.

—    Kierunek egzystencjalny stawia pytania dotyczące istoty ludzkiego istnienia, sensu życia, wartości, zagadnień wolności i odpowiedzialności. Chodzi tu przede wszystkim o zrozumienie ludzkiej egzystencji. U podstaw tych koncepcji leży założenie, że zachowanie ludzkie określane jest z jednej strony przez posiadany przez jednostkę obraz świata, z drugiej zaś przez obraz samej siebie. Każde doświadczenie zdobywane przez człowieka wpływa na kształtowanie się świadomegCLXibrazxLsiebie oraz na kształtowanie się bardziej lub mniej zaGłszowanego__ obrazu świata. Konkretna jednostka stara się, aby jej reakcje i zachowania były zgodne z jej odczuwaniem świata.

Z chwilą gdy dana osoba przestanie zwracać uwagę na swoje wewnętrzne odczucia, wartości i możliwości, a zacznie kierować się wartościami narzuco-

197