etnolingwistyka 2

może mówić naraz, co nie jest akceptowane wśród białych (M. Savi!le~Troike, 1982, s. 23). Różnią się kulturowo także normy donośności głosu, używania gestów przy mówieniu, zachowania dystansu pomiędzy rozmawiającymi itd.

Istotną dziedziną e. są badania nad potoczną wiedzą i postawami członków' danej społeczności wobec zachowań językowych, ocenami sytuacji, w których się używa języka, oraz nad postawami osób posługujących się innymi odmianami językowymi. Bada się potoczne typologie i hierarchie odmian repertuaru,(uznające np. jedne odmiany za wzorcowe czy bardziej poprawne, inne za sztuczne czy wyszukane); umiejętność rozpoznawania na podstawie używanego języka pozycji społecznej rozmówców, tzw. etymologie ludowe, stereotypy dotyczące innych języków', dowcipy językowe. Dziedzinę tę określa się mianem językoznawstwa ludowego (H. Hoenigswald, 1964). Potoczna wiedza silnie wpływa na zachowania

językowe. Badania W. Labova (1964, 1968) wykazują np. istotne odmienności między: 1) nieuświadamianymi przez potocznych rozmówców różnicami językowymi pomiędzy poszczególnymi grupami, 2) różnicami uświadamianymi, a więc grupowymi cechami języka, które się postrzega i przypisuje im wartość społeczną, wiążąc je z określonymi grupami i społecznym prestiżem, co może przejawiać się np. w intencjonalnym poprawianiu wymowy w bardziej formalnych sytuacjach (tzw. hiperpoprawność klasy średniej) i w^rreszde 3) stereotypami językowymi, które są często fałszywe bądź przestarzałe, tzn. opierające na starych wzorach językowych, różnych od aktualnie obowiązujących. Potoczna wiedza o zjawiskach językowych jest istotnym fragmentem całej kompetencji komunikatywnej.

antropologia komunikacji, etnonauka

Lii.: R. Bauman, J. Sherzer (eds.): Ezplorstions in ihe ethnography of speaking, Cambridge 1974. — Z. Bokszański, A. Piotrowski, M. Ziółkowski: Socjologia, języka, Warszawa 1977. — H. Hoenigswald: A proposa/ for the study of fo!k lineuistics, w: W. Bright (ed.), Socioiing-uistics, Paris 1964. — D. Hyrn.es: The ethnography of speaking, w: .LA. Fishman (od..), Rcadings in the soeioiogy of language, The Hague 1968. — B. Malinowski: The problem of meaning in primitivc languagcs, suplement do: C.K. Ogden, I.A. Richards, The meaning of meaning, London 1946. — E. Sapir: Kultura, język, osobowość, Warszawa 1978, — M. Savillc-Troike: The ethnogranhy of communicidion, Oxfo.-d 1982.

M. Ziółkowski