filozofia egzamin4

^,tom °f WaW»«Mr'i Opinio* o/Srring AM Thing* M (M, napisanej w 1695 r.. ale v*y4«w dopiero pośmiertnie w 1706.

Doktryna Mnlchranchc*a aa tycia Jefo zwalczana była przeważnie w imię rdyji W XVIII w. sytuacja odwróciła się: teraz pociągnęła ona umysły usposobione 'elitę** ■ stała **ę wyrazem dimiąlebhi^ filozofii, zwalczana rai była w imię panującego wó^crn

cm pi ry/mu i materializmu.

DZIAŁANIE. Mimo opozycję pewnych kół. Recherthe de ha Writd osiągnęła od r*ri niezwykłe powodzenie: przez lata 1673—1678 miała sześć wydań, nie licząc przckŁ^ łacińskiego. Malebranche był po Karteli uszu „drugim odnowicielem filozofii francuskiej^ którego oryginalna nauka poruszyła i pociągnęła umysły. Wpływ jego. tak samo jak Kartu, jusza. sięgał poza sfery naukowe, al do kół światowców, którzy dawniej nie myśleli raja*, wać się filozofią. Miał zwolenników wśród uczonych członków Akademii, jak Carró i mą. grabie de THÓpitaJ; miał ich te* w różnych zgromadzeniach zakonnych, zwłaszcza wirót oratonanów, benedyktynów, nawet wśród jezuitów (o. Andró). Istniało jeszcze za tyc* jego zrzeszenie małebranchistów, o charakterze niemal gminy religijnej.

Poza Francją i Włochami, gdzie Malebranche miał licznych zwolenników, w iiunytft krajach pojedynczy tylko myśliciele szli jego torem, ale za to najwybitniejsi. W An$|j Berkeley i Collier wytworzyli systemy pokrewne. Korzystał zeń i Hunie, ale przejął tyikt doktrynę przyczynowodci, nie solidaryzując się z doktryną metafizyczną. Leibniz w który przebywając w Paryżu był świadkiem ruchu umysłowego wywołanego przez Malt branche'a. zbliżył się doń, przeciwnie, raczej w rzeczach metafizyki. I u Jana Jakubi Rousseau wracają pewne idee Malebranche‘a.

Doktryna Malebrancbc'a miała dwa bardzo różne czynniki: misiyczno-metafizyasj s trzeźwy epćsiemológaczny. Pierwszy oddziałał wcześniej, później drugi wziął górę. W XIX , XX wieku już tylko ten drugi pozostał żywotny i wywołał oddźwięk (w logice Bełzom i w szkole fenomenologów).

HOBBES

Inny system XVII wieku, który zagadnieniom tego stulecia dawał natura!istyczac nawiązanie, był dziełem Hobbesa.

ŻYCIE. Thomas Hobbes (1588 >1679) pochodził z angielskiej pastorskiej rodanj; studiował w Oksfordzie, gdzie za jego czasów uczono jeszcze scholastycznej filoufi Wyrósł wszakże na przeciwnika religii i scholastyki. W młodym jeszcze wieku postano*! roslać pisarzem politycznym, później dopiero dla politycznych poglądów poszukał filo aołkznych podstaw. Bral czynny udział w polityce: stał po stronie rojalistów. Znaczni cząłć życia — razem około 20 lat — spędził w Paryżu; tam poznał się z nowymi prędsi naukowymi kontynentu, które wpłynęły na ukształtowanie się jego poglądów. ZauH w bardzo późnym wieku, do końca pracując, ale raczej literacko niż filozoficznie (m. in ^tnaf^^c 87 lat wykończył i ogłosił rymowany przekład całego Homera).

P7JEIA. System twój opracował względnie późno, głównie podczas emigracji paryskie; _g |2mch 1640* 1651 i po powrocie do Londynu. Wyłożył go po łacinie pi Elementu płii/ib lopftioe w 3 częściach: I. De (orpore, 165$. II. De homme, 1658, III De riie (wydana naj-1642 i 1647). Ostatnią część, zawierającą filozofię prawa i państwa, rozwinął «angielskim d/iełe pt. Lniathan, 1651.

pOPRZEDNICV. Filozofia Hobbesa miała cele polityczne, postawę naiurałistycz-_flą, Postawa ta odpowiadała usposobieniu Hobbesa, ile była jeszcze potęgowana prze/ wpływ nauiralistycznycłi prądów, wznowionych mótczat po tysiącu lat przerwy. Hobbes wbrew pozorom miał mało związków i filozoficznymi prądami Anglii, był niezależny od Fr. Bacona, z którym żył w bliskich osobistych stosunkach, ale którego jako myśliciela nic cenił. Znaczną część życia spędził we Francji i we Włoszech; tam len angielski myśliciel poznał nowe idee i poszedł z dwoma prądami umysłowymi kontynentu, racjonalistycznym i natumlistycznym.

1,    Racjonalistyczną teorię poznania i przyrody, zainicjowaną przez Kartezjusza i poniekąd przez Galileusza, Hobbes poznał między 1634 a 1636 r.: Galileusza znal oso-sobiscic, z Kartezjuszcm korespondował. Zresztą jeszcze przed poznaniem ich poglądów, pod wpływem studiów nad Euklidesem, powziął myśl racjonalnego, podobnego do geometrii systemu filozofii.

2.    Podczas gdy racjonalizm łączył Hobbesa z Kartezjuszcm, dzielił go odeń natu raI iz m.

Ta przyłączył się do prądu zainicjowanego w dobie Odrodzenia przez Tełesia i innych, i usiłującego wznowić starożytny naturalizm stoików i epikurejczyków. Tego naturałi* stycznego prądu stał się niebawem czołowym przedstawicielem. Szczególniej zaś charakterystyczne dla Hobbesa było połączenie tych dwóch szeregów rozwojowych, racjonalistycznego i naturałistyczncgo.

Najsamodzielnicjszy by) w filozofii politycznej. Zamierzenia jego w tej dziedzinie miały wprawdzie poprzedników w epoce Odrodzenia, jak Machiasclli i Grocjusz, Bodin i Ałthu-sius; ale z nich jedni, jak MachiaveUi, byli historykami, inni, jak Grocjusz, prawnikami. Hobbes zaś był filozofem. Poglądy, które tamci wyprowadzali z doświadczeń historycznych lob z rozważań prawniczych, on usiłował uzasadnić ogólną koncepcją filozoficzną.

POGLĄDY. I. Materiaustyczna metafizyka. Ogólna filozoficzna koncepcja Hobbesa była materialistyczna. Przyjmował, że nie istnieje nic poza ciałami : niematerialne substancje, które od wieków stanowiły osnowę poglądu na świat, miał za fikcję. To przekonanie pozwalało mu usunąć trudności z jakimi walczyła filozofia XVII w.: Kanezjańskie zagadnienie stosunku duszy i ciała rozwiązywało się, a raczej upadało, gdy zostało zaprzeczone istnienie czego bądź poza ciałem.

Ten nowożytny materializm był odmienny już i ostrożniejszy od starożytnego: dla starożytnych świadomość byli własnością niektórych oddzielnych atomów, dla Hobbesa zaś funkcją ciała organicznego, wziętego w całości. Poza tym materializm Hobbesa połączył się z mechanistyczną koncepcją filozofów XVII w. Zaczynając od Kartezjusza i Galileusza, mcchanistycznie pojmowali oni przemiany ciał; dla Hobbesa zaś, który nie uznawał żadnych przedmiotów poza ciałami, mechaiucyzm stał się powszechną teorią bytu.

Teoria ta była atakowana w dwóch punktach: że przebiegi cielesne są wyłącznie mchami i że przebiegi psychiczne są ruchami Pierwszy atak Hobbes odpierał, jak

67