filozofia egzamin6

jego logikę, a i to częściowo; był w owym czasie wielką powagą, ale tylko w tym V* ^ I ^ _K,v .1    7Z'    Z "T.

. _r .    _e ..    ^{7 Iyi}" I różne rodzaje dóbr, cnót 1 stosunków moralnych.

* AnbiL£    *?» n,.o*>n.    Prougcw -od próby ,beBe«a -w,

1 ppiwa i racjonalizacji stosunków w nim panujących, a po pół wieku gotowa jut była

gtopu Platona, wyznaczająca całkowity ustrój państwa wedle zasady etycznej, a niebawem

1₀tcztma Polityka Arystotelesa.

4 W psychologii : zagadnienia dotyczyły zarówno empirycznej i fizjologicznej, jak iracjonalnej psychologii; obejmowały zarówno szczegółową analizą funkcji psychicznych, ók i dochodzenia nad nieśmiertelnością duszy i jej losami pośmiertnymi. Platon stawiał ^dnienia, a Arystoteles zebrał jut cały materiał w systematyczny traktat.

5.    W teorii poznania: różnorodne zagadnienia tego okresu obejmowały zarówno gestię przedmiotu, jak pewności i pochodzenia poznania. Toczyły się zasadnicze spory nędzy absolutyzmem a relatywizmem, sensualizmem a racjonalizmem, aprioryzmem 1 empiryzmem, nominalistycznym a realistycznym pojmowaniem pojęć, toczył się spór

₀    pierwszeństwo zmysłów i rozumu, rozumu i intuicji, rozumowania i natchnienia.

6.    W filozofii przyrody: rozdzieliły się obozy posługujące się spekułatywną i empiryk metodą, głoszące jakościowe i ilościowe pojmowanie przyrody, nieskończoną

1    tylko skończoną podzielność materii, koncepcję statyczną i dynamiczną, kauzalizm

1    finalizm.

IW metafizyce: zasadnicze pytanie było tu jedno: jaka jest istota bytu? Ale w związku

2    nim powstawały różnorodne dyskusje i spory: między relatywistyczną koncepcją bytu pitagorasa a absolutysiyczną jego przeciwników, między idealizmem Platona a realizmem innych filozofów, między zwolennikami i przeciwnikami transcendentnego bytu, między tymi, co uznawali obiektywność zjawisk, a tymi, co jej zaprzeczali.

przechowało się. me od mu zostało przyswojone. Wczesne średniowiecze _Zna|₀

I Hf-'-—i-?-.■    -    Bil

państwo Mahometa opanowało Hiszpanię, arabscy uczeni unieśli naukę Ary*^ na zachód Europy. Dzięki mm dopiero w XII i XIII w. Europa łacińska zapoznaj 1 całą puścizną Arystotelesa, a wtedy stał się największą powagą we wszystkich d^w filozofii. Gdy pisano .filozof" bez bliższego określenia, znaczyło to: Arystoteles. Filo^ jego dzięki całej swej strukturze, a zwłaszcza dogmatyzmowi i racjonalizmowi, była j^ predestynowała, by stać się filozofią scholastyki. Wielkim odnowicielem arystołefc^ był Tomas z Akwinu. Związał on trwałe filozofię katolicką z arystotclizmcm.

Do końca wieków średnich znaczenie Arystotelesa było olbrzymie; później ty_r(, myśl poszła na ogół innymi torami, choć nie brakło nawrotów do niego. Zwłaszcza w szk*. Udi filozofia Arystotelesa długo zachowała panowanie, a logika jego po dziś dzień jo, przedmiotem szkolnym.

OPOZYCJA. Za żyda Arystotelesa i bezpośrednio po jego śmierci nie było jej prawie; bo też arystotdizm nie wyszedł był wówczas poza szkołę. Wystąpiła dopiero, odkąd stał się filozofią panującą: działo się to w 16 wieków po śmierci Arystotelesa. Opozycja przyszła późno, ale za to była tym silniejsza, odpowiadała sile średniowiecznego arystotelizmo. Objawiła się już na schyłku średniowiecza wśród schołastyłców-modemistów. W szczególnie zaś ostrej opozycji przeciw Arystotelesowi był Renesans, a i potem w walce z arystotelesow. sko-scholastycznymi koncepcjami rozwijała się filozofia nowożytna.

Opozycja skierowana była najwięcej przeciw formalizmowi, który nie był zamierzeniem, ale był skutkiem arystotelizmu; przeciw werbalizmowi i szerzeniu fikcyj, do czego prowadziło doszukiwanie się istoty i form rzeczy; przeciw finalizmowi, który utrudniał rozwój przyrodoznawstwa; przeciw dogmatycznemu pojęciu ruchu, gcocentrycznej astronomii, praow dzieleniu przyrody aa ziemską i niebiańską. Przeciwnicy Arystotclea wysuwii również zarzuty formalne przeciw jego filozofii; wskazywali, że pozornie jednolity jej ppm został uzyskany dzięki zamaskowanym niekonsekwencjom (zaprzecza istnieniu czystych form, a Boga i rozum uważa za czyste formy) i wieloznacznościom (zwłaszcza w pojęcia cJfoę, oznaczającym zarówno formę jak t gatunek).

ZESTAWIENIA

ZAGADNIENIA FILOZOFII DRUGIEGO OKRESU

Zagadnienia filozoficzne osiągnęły w systemach Platona i Arystotelesa nie znaną dotąd pełnię.

I. w umra: zaczęło się u Sokratesa - od najprostszych zagadnień definiowania pojęć, a skończyło - u Arystotelesa - aa pełnych traktatach logiki formalnej.

I W mn rmómaym zagadnieniem było: czym jest prawdziwe dobro? i czy motel go uę nauczyć? Ale już Sokrates zaczął określać poszczególne cnoty, a Arystoteles!

.ftfl dać swe] etyce postać rozległego traktatu, omawiającego w prawie wyczerpujący

POJĘCIA I TERMINY

W klasycznym okresie greckiej filozofii zakończył się proces formowania najbardziej fundamentalnych pojęć metafizyki; oddzielone zostały i przeciwstawione sobie: materia i dusza, rzeczy i idee. Bóg i świat. Należy uświadomić sobie, że gdy filozofia rozpo* miała się, te pojęcia nie były wyróżnione: hiłozoiści jońscy przypisywali materii cechy fachowe, duszy nie oddzielali od materii i faktycznie nie posiadali jeszcze ani czystego pojęcia materii, ani czystego pojęcia duszy. Przed Platonem nic było mowy o odróżnieniu rolnego i idealnego bytu. Również i Bóg pierwotnie nie był przeciwstawieniem świata, bogowie zamieszkiwali świat tak samo jak Indzie. — Zresztą, zaledwie pojęcia te zostały mttmoae, już rozpoczęły się próby sprowadzenia ich do siebie: już dusza została sprowadzona do materii przez materialistę Demókryta, byt idealny do realnego przez Arysto* ** a niebawem i Bóg zostanie sprowadzony do świata praez stoików.

Takich rozróżnień i przeciwstawień w filozofii ówczesnej było więcej, i to niewiele ufaj fundamentalnych; Platon odróżniał: byt i stawanie się (Ma i yinmę), rzeczy* •mość i zjawisko (dr i 901*^0*01), analizę i syntezę (dwora? i owaywyą). W dziedzinie poznania już dawniej rozdzielone było poznanie zmysłowe i rozumowe, teraz zaś Platon mfeekl jeszcze poznanie intuicyjne i dyskursywne (wjoię i dubów).

| Halonowi wypominali starożytni brak ustalonej terminologii; istotnie, styl jego był

123

122