filozofia egzamin3

Nic może być wolności, jeśli wszystko, co się substancji przytrafia, jest w jej pojęciu. Był to determinirm mc mniej radykalny niż. Spinozy. B>| to ^ ^ mniej stanowczy niż Parmenidesa i niż ten, jaki później głosić będzie *V w wiecie jest konieczne, a jeśli nic zdajemy sobie z tego sprawy i musimy ₀/ V) do doświadczenia, to .tylko dlatego, że umysł nasz jest niedoskonały,

Logicznie możliwe jest wszystko, co niesprzeczne, więc możliwości jest j ze sobą o istnienie. Ale nie wszystkie mogą istnieć, bo nie każda z każdą jest, J Nh| wal. „wspólmożliwa". Natomiast są grupy możliwości, które są wspolmojtp \ bierze u grupa, która jest największa, i tylko ona istnieje rzeczywiście. i^J’ ^ definiował: „Istniejącym jest ten byt, który jest współmożliwy z największą ((<*• \l W ten sposób sama logika - jak się zdawało Leibnizowi - stanowi o tym, co nie trzebi się już odwoływać do woli i wyboru Bożego. Wynikało więc z logiem^ sianek Leibniza,że wszystko w święcie jest zdeterminowane, niezależne me tylko^ człowieka, ale nawet od woli Bożej.

Tych wniosków Leibniz jednakże nic ogłosił. Może nie dlatego, iżby uważały pewne, lecz że podejrzewał, iż wydadzą się rażące, niezgodne z nauką chrzęści* wobec której pragnął być lojalny. Zostały w jego rękopisach. I dopiero w XX ryty odnaleźli tę drugą filozofię Leibniza, analityczną, panlogiczną, skrajnie det* styczną.

ZNACZENIE. Leibniz wielorako zasłużył sobie na miejsce w dziejach filozofii^ pierw przez stworzenie nowego systemu. System jego, nie będąc ani materialisty^ ani panteisiycznym, osiągnął tak jednolity pogląd na świat, jaki przedtem cechowały Imaterializm i pantci/m. Jednolitość tę zawdzięczał zwłaszcza zasadzie ciągłości: inn^ steray dla osiągnięcia jedności sprowadzały zjawiska jedne do drugich (np. duchowe j, materialnych), ten zaś każdemu zjawisku pozostawiał jego odrębność, ale traktom, jako ogniwa ciągłego szeregu; w ten sposób łączył materię z duchem, przedmioty | dome ze świadomymi, stworzenie z Bogiem - i osiągnął jednolity pogląd na śainU | stem ten, mówiąc skrótami, był racjonalistyczny, pluralistyczny, indywidualisty® dynamisiyczny, spirytualistyczny, finalistyczny, harmonistyczny, optymistyczny. Wedlą niego świat był zespołem obdarzonych siłami indywiduów, całkowicie między sobą r% i niezależnych, jednakże zgodnych. Wszystko natomiast, czego potocznie doświadczy ! i co zazwyczaj bierzemy za naturę rzeczy - przestrzenność, czasowość, cielesność, po. czynowość - to wszystko było dlań jedynie zjawiskiem. System Leibniza, choć posług wał się argumentami nauki, był jednak przede wszystkim dziełem wyobrażał Md; zycznej, i to tak lotnej, że dającej porównać się jedynie z tą, która wydala neopłitom

Ale poza metafizycznym systemem Leibniz wprowadził do filozofii szereg ponjto ważnych niezależnie od systemu. Są to przede wszystkim: I) teoria tożsamości wspU zdań i zasada racji dostatecznej, a ponadto jeszcze program kombinatoryki - w lp I 2) zasada ciągłości - w metodologii; 3) teoria podświadomości i samowiedzy Itfr I chołogii; 4) dynamiczna teoria materii - w filozofii przyrody.

System Leibniza miał dwa warianty: w jednym monady były wolne, a BógtakwjW L możliwości, by stworzyć świat z możliwych najlepszy. Wariant ten Leibniz ogk*U* ogłosił drugiego. Ten drugi był panlogkzny: według niego wszystko było koniec* i™ było miejsca na wolność. 1 w pierwszym wariancie świat podlegał także zasadzie

dostatecznej, ale wsadu u była rozumiana ideologicznie: dzieje sic to. co nijbaidz*j gęlowc, najlepsze. W drugim wariancie wzgląd ten odpadł: dzieje się po prostu to. co jest konieczne.

. OPOZYCJA. Chcąc pogodzić wszystkich, Uibniz nic zadowolił nikogo; w kołach konserwatywnych uchodził za niebezpiecznego wolnomyśliciela, a w sferach naukowych i postępowych wydawały się podejrzane i szkodliwe jego ustępstwa na rzecz religii. t Opozycja rzeczowa wypowiedziała się już za życia Leibniza, przeważnie w postaci piywatnej korespondencji, którą prowadził z całym ówczesnym światem naukowym. Np- « stanowiska kartezjanizmu polemikę stoczył z nim Arnauld, a ze stanowiska Newtona - Ciarkę.

ZWOLENNICY. Dość bliskie Leibnizowi idee wygłaszał odeń niezależnie Shaftcs-bury. Bliskie były mu teł poglądy poludniowosłowiańskicgo uczonego R. J. Boscovicha (1711 • 1787), obrońcy dynamizmu w filozofii przyrody. Aspiracje do godzenia różnych filozofii i wyznań miał już wcześniej Juan Caramuel (1606-1682), posiać równie malownicza jak Leibniz, uczony, generał, biskup, autor 70 dzieł naukowych.

, Leibniz już za życia zdobył sławę, ale nie stworzył szkoły. Tłumaczy się to sferą ludzi. i którą obcował: byli to wybitni uczeni i monarchowie, a więc materiał niepodatny na uczniów. Jednakże znalazł jednego zwolennika, który usystematyzował jego filozofię i tą drogą ją rozpowszechnił. Był nim Christian Wolff. Wolff wziął z Leibniza tylko niektóre motywy, pomijając nawet to, co było najoryginalniejszym jego pomysłem, jak .harmonia wprzód ustanowiona", zachował natomiast teorie logiczne. W jego wykładzie filozofia Leibniza stała się krańcowym racjonalizmem. Wolff wychował bardzo wielu uczniów i dał początek tzw. Lcibniz-Wołffische Schule. Nie wyszła ona poza Niemcy, ale w Niemczech była uniwersytecką filozofią przez cały wiek XVIII aż po Kama.

NEWTON

Wyniki, do jakich przyrodoznawstwo doszło w XVII \v„ przez swą ścisłość, pewność i systematyczność stały się wzorem i fundamentem dociekań filozoficznych. Jak we wcześniejszej fazie stulecia Galileusz, tak w późniejszej Newton był wielkim pośrednikiem między przyrodoznawstwem a filozofią.

ŻYCIE. Issac Newton (1642- 1727), uczony matematyk, fizyk, astronom, łączył w niezwykły sposób talenty matematyka i eksperymentatora, odkrywcy i systematyka. Sformułowanie prawa ciążenia, rozłożenie białego światła, wynalezienie rachunku różniczkowego (pod nazwą „rachunku fluksyj)”, wyznaczenie tzw. „dwumianu Newtona", sformułowanie praw ruchu, skonstruowanie lunety ziemskiej - stanowią najbardziej fundamentalne z jego różnorodnych zdobyczy naukowych. Pochodził z ubogiego środowiska, nie sprzyjającego pracy naukowej; niemniej wybił się szybko; wielkie swe odkrycia zrobił wcześnie, ogłosił natomiast znacznie później. Już w 1669 r. był powołany na katedrę uni-