filozofia egzamin9

408    ARysTOTEl.es i systematyzacja wiedzy nunn^^

Nie-byt natomiast ma tylko trzy znaczenia: a) nie-byt stosownie do różnych kategorii; h) nic-byt jako możność (= nie-bycie-w-akcie); e) nie-byt jako fałsz.

Inaczej niż w wypadku trzech pozostałych znaczeń bytu. bti przypadłościowemu nie odpowiada żadna postać nie-byt ii. porte⁰*¹ według Arystotelesa sama z siebie “przypadłość [...] okazu® czymś zbliżonym do niebytu.¹, to znaczy jest jakby nie-bytćm. ^

S. Uściślenia odnośnie do znaczeń bytu

Zwróciliśmy wyżej uwagę, że cztery znaczenia bytu są | ntoy. wistości czterema grupami znaczeń: każde z nich bowiem dalej L sicze zawiera znaczenia podobne, ale nie takie same, to znaczy nie jednoznaczne, lecz analogiczne.

a) Po pierwsze, różne kategorie nie oddają tych samych lub jednoznacznych znaczeń bytu. Inaczej mówiąc, byt wyrażony prze* jedną “kategorię* ma znaczenie inne od znaczenia wyrażonego przez wszystkie pozostałe. W konsekwencji wyrażenie *byt stosownie do kategorii* oznacza tyle różnych znaczeń bytu, ile jest kategorii².

Arystoteles mówi wyraźnie, że byt nie w ten sam sposób i nie w takim samym stopniu przynależy do różnych kategorii:

_| „Bo [...] być nie przysługuje wszystkiemu w jednakowym sensie, lecz k pierwszym rzędzie substancji, a tym ostatnim |kategoriom] w sposób drugorzędny f...]”³.

||F ‘

jjic, ani jednoznacznie, lecz w relacji do czegoś jednego”²⁶.

czymś jednym jest oczywiście substancji Widać wyraźnie, co jest miarodajne ogólnie dla różnych znaczeń bytu, jest jJLfcjuc także w szczególności w odniesieniu do kategorii: wszys-S^iegorie są bytami jedynie dzięki odniesieniu do pierwszej i jej

^•stkim znaczeniom bylu, ka także o to, co jest tym szczegół* 0 wiązadłem, które łączy różne kategorie* w jedną jedyną grupę, llórą jest właśnie grupa «kalegorii». Odpowiedź jest taka: kategorie oddają pierwsze i podstawowe znaczenia bytu; są więc pierwotnym ^mieniem, na którym opiera się wyróżnienie dalszych znaczeii. Kategorie przedstawiają więc znaczenia, na które pierwotnie dzieli ŚO byt’⁷, są najwyższymi podziałami bytu, albo - bo Arystoteles też w leo sposób mówi - najwyższymi «rodzajami»bytu²⁸.1 wtym sensie łatwo da się zrozumieć, dlaczego Arystoteles wskazywał na katego-rie jako na grupę znaczeń bytu «w nim samym»; właśnie dlatego, że chodzi o znaczenia pierwotne.

lak Arystoteles wyprowadził kategorie i ich wykaz? Jest to problem nadzwyczaj złożony, dotąd nie rozwiązany i prawdopodobnie niemożliwy do rozwiązania. Musiały na to wpłynąć badania logiem,

* Z 4,1030 a 32 - b 3; T. ŻeleM. •^,?PofJ#^,Z3,1029a21.

n ^ ^

Por. bogatą dokumentację przytoczony przez Brentanę w: 1'on dr mmigha-/fflW%,s.98nn.ipassim.

1

Metafizyka. E 2,1026 b 21.

2

²¹ Jest ich osiem, jeśli pozostaniemy przy wyliczeniu z Metafizyki i Fizyki, tu ć natomiast, jeśli trzymamy się wykazu z Kategorii i Topik (ale dziewiątą kstejcrt się sprowadzić do czwartej, a dziesiątą do siódmej; zob. ich wykaz niżej).

3

Metafizyka Z 4,1030 a 21-23; T. Żeleźnik.