filozofia egzamin8

i filozofia „krytyczna” była, po filozofii Oświecenia, drugim tworem XVIII wieku, tlała tei z filozofią Oświecenia pewne cechy wspólne, zwłaszcza w swej części negatywnej; ,4 samo jak tamta zajmowała postawę minimalistyczną, chciała ograniczyć filozofię, (de ją uczynić pewniejszą, kładła wysiłek w usunięcie metafizyki z filozofii.

I Różnice były jednak liczniejsze niż wspólności. Oświecenie było ruchem popularno-naukowym, kiytycyzm zaś był doktryną fachowców. Oświecenie było wytworem myśli anielskiej i francuskiej, krytycyzm — niemieckiej. Filozofia Oświecenia była dziełem zbiorowym, krytycyzm — dziełem jednego człowieka: Kanta. Filozofia Oświecenia była podjęciem jdrycłi myśli, sięgających jeszcze czasów starożytnych; filozofia krytyczna polegała na gowym pomyśle.

w Pomysł ten był przewrotowy, polegał na całkowitym odwróceniu trybu myślenia, Rant sam go porównywał z przewrotem, jakiego Kopernik dokonał w astronomii. Pomysł ten, stanowiący osnowę krytycyzmu, polegał na tym: że nic myśl kształtuje się zależnie od podmiotów, lecz, odwrotnie, przedmioty są zależne od myśli. Konsekwencją było upew-iienie wiedzy, ale zarazem ograniczenie jej do samego tylko doświadczenia. Kant zbudował dzięki temu pomysłowi nową teorię poznania, a uzupełniwszy ją przez teorię działania I i upodobania, czyli przez etykę i estetykę, stworzył nowy, tak zwany „krytyczny” system ■filozofii.

POPRZEDNICY. I. Krytycyzm powstał dzięki oryginalnej koncepcji Kanta; krytyków, w ścisłym tego słowa znaczeniu, nie było więc przed Kantem. Natomiast do prehistorii krytycyzmu można zaliczyć oba wielkie prądy nowożytnej filozofii: empirystyczny I i racjonalistyczny. Kant bowiem doprowadził do kompromisu między tymi zmagającymi się prądami; oba złączyły się w jego krytycyzmie. Z jednej strony empiryści, jak Locke i Hume, byli mu poprzednikami w tym, że wysuwali zagadnienie poznania na czoło filozofii i że ograniczali poznanie do doświadczenia. Z drugiej znów racjonaliści, jak Kar-tezjusz, Leibniz, Wolff, przekazali mu przekonanie o możności poznania apriorycznego. Z empirystów bezpośrednio, i to bardzo silnie, na Kanta oddziałał Hume; z poglądami zaś racjonalistów poznał się przez szkołę Wolffa. Do szkoły Wolffa należał jego nauczyciel Sozofii Marcin Knutzen, od którego zresztą nauczył się nie tylko szkolnej filozofii, ale i zasad nowego przyrodoznawstwa, nie tylko teorii Wolffa, ale i Newtona.

II. Filozofia Kanta wytworzyła się na terenie Niemiec, gdzie w drugiej połowie XVIII wieku stan filozofii odmienny był niż w innych krajach. Sympatie filozoficzne były tu podzielone między szkołę Wolffa a „filozofię popularną". Z tą drugą Kant nie miał nic wspólnego, natomiast miał liczne związki ze szkołą Wolffa. Była ona szkołą panującą w okresie studiów Kanta i według jej podręczników sam się uczył, a potem uczył innych.