ekonomika (131)

Rozporządzenie nie dotyczyło umów, stowarzyszęó i uzgodnień małych i < nich przedsiębiorstw transportu drogowego i żeglugi śródlądowej w celu p_row dzema działalności przez ugrupowanie tych przedsiębiorstw oraz wspól_ftc * finansowania lub nabywania sprzętu lub usług transportowych. Zdolność p? wozowa każdego z przedsiębiorstw, należących do ugrupowania, nie mogła kraczać ltystw przypadku transportu drogowego (10 tys. t całego ugrupo**. nia) lub 50 tyi t w przypadku żeglugi śródlądowej (500 tys. t dla ugrupowania)* Zasady uczciwej konkurencji w transporcie morskim i lotniczym zostały uregulowane w drugiej połowie lat osiemdziesiątych: transport morski - 19& a transport lotniczy - 1987. Specyfika regulacji zasad uczciwej konkurencji w tych gałęziach transportu polegała na odmiennej liście porozumień o chara, kterze technicznym i racjonalizatorskim.

Unia Europejska wprowadziła też uregulowania dotyczące ograniczenia po. mocy wobec przedsiębiorstw transportowych. Władzom Wspólnoty i poszczę, gólnym państwom zabroniono nadawania przedsiębiorstwom specjalnych uprawnień, w tym udzielania pomocy finansowej bez ważnych powodów i bez uzyskania zgody naczelnych organów Unii. Zabronione było także nadawanie prawi wyłączności przewozów. W sprawie pomocy finansowej dla przedsię. biorstw transportowych można znaleźć wiele przykładów, iż taka pomoc okazywała się niezbędna w celu prawidłowego funkcjonowania rynku transportowego. Dotyczyło to przede wszystkim wspierania restrukturyzacji przedsiębiorstw zagrożonych upadkiem, gdyby dane bankructwo miało szerokie reperkusje społeczne (np. znaczący wzrost bezrobocia w danym regionie) oraz udzielania pomocy małym i średnim przedsiębiorstwom, które tworzą nowe miejsca pracy i przyczyniają się do dywersyfikacji produkcji .

W kontekście pomocy finansowej pojawiają się pojęcia subwencja i dotacji W potocznym użyciu, jak również w słownikach o charakterze uniwersalnym, pojęcia te są utożsamiane (np. wg PWN: dotacja to „(...) wyposażenie, subwencja, subsydium, bezzwrotna pomoc finansowa udzielana w celu popierania jakiejś działalność; dotacja obciąża najczęściej budżet (lub fundusz pozabudżetowy) i zasila daną jednostkę w środki pieniężne; dotację z budżetu państwa mogą otrzymać min. przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, instytucje, organizacje w wysokość ustalonej w budżecie"⁵⁵⁰). Z kolei w publikacjach z zakresu finansów publicznych pojęcia te mają nieco inne znaczenie. Dotacja oznacza bezzwrotną pomoc służącą osiągnięciu określonych celów, których z reguły nie można osiągnąć bez pomocy z zewnątrz. Najczęściej udzielana jest przedsiębior-

^M J. Bumewicz: Transport EWG. WKL Warszawa 1991, >. 90.

*• K. Bobińska: Subwencjo kontro mechanizm rynkowy. Instytut Badań nad Gospodarka Rynkową, Warszawa 1993, s. 3.

** Encyklopedia PWN. http://encyWopedia.pwn.plfl7562_l.html z 24 07.2006.

L IteguŁwju warunków konkurencji w transporcie

stwom, instytucjom lub organizacjom w celu popierania określonej działalności, przeważnie niedochodowej lub przynoszącej zbyt mały dochód, niepokry-„._aj₉cy wydatków. Wysokość dotacji określona jest w planie budżetowym na dany rok. Dotacja celowa jest jednorazową pomocą finansową udzielaną dla zrealizowania konkretnego przedsięwzięcia. Subwencja zaś to bezzwrotne środki finansowe przekazane biorcy (np. gminie, przedsiębiorstwu) do względnie swobodnej dyspozycji na takie potrzeby i cele, jakie biorca uważa za najważniejsze w danym czasie .

jednym z największych beneficjentów pomocy publicznej dla przedsiębiorstw jest transport kolejowy. W krajach Unii Europejskiej dopuszczalne są cztery formy pomocy finansowej dla przedsiębiorstw kolejowych³⁵¹:

•    dofinansowywanie wydatków na infrastrukturę kolejową, szczególnie na nowe inwestycje;

•    pokrywanie wydatków wynikających z obowiązków służby publicznej w ramach umów między przedsiębiorstwami kolejowymi a władzami centralnymi i lokalnymi;

•    dofinansowywanie z unijnego budżetu projektów inwestycyjnych zaliczonych do TEN;

•    pomoc w likwidacji skumulowanego zadłużenia.

IV ustalonej na szczeblu Wspólnoty polityce kolejowej od dawna kładziono nacisk na zmniejszanie wszelkiego rodzaju dotacji i subwencji dla przedsiębiorstw kolejowych i w większości przypadków to się udało. Jeszcze w 1990 roku koleje włoskie JFS otrzymały 11 214 min USD, koleje francuskie — 4252 min USD, a PKP - 362 min USD"’. W 1999 roku dotacje były już znacznie mniejsze (tab. 8.2).

Znaczną pomoc finansową od rządów swoich państw otrzymywały niektóre linie lotnicze (rys. 8.6). Air France, Iberia, Ali talia, portugalski TAR greckie Olimpie Airways, są to towarzystwa lotnicze, które w latach dziewięćdziesiątych ponosiły duże straty i najprawdopodobniej zbankrutowałyby, gdyby nie wsparcie finansowe państwa. Przewoźnicy ci i stojące za nimi rządy wykorzystywały regulacje prawne okresu przejściowego, zezwalające na jednorazowe udzielanie pomocy linii lotniczej. We wszystkich tego typu przypadkach konieczne było uzyskanie zgody od Komisji Europejskiej i przedstawienie jej programu restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Jak się okazało, przepis ten był nadużywany.

M. Kozak. A. Pyszkowskj, R. Szewczyk: Słownik rozwoju regionalnego. Polska Agencja Rozwoju Regionalnego. Warszawa 2001. www.parp.gov.pl/Wydaw/regionpubll.doc z 24.07.2006.

® J. EngeJhardt: Transport kolejowy w Polsce w warunkach transformacji gospodarki, r 1. KOW, War-uzwa 1998, s. 219-220.

*A- Kodak: Harmonizacja..., ®p. Cif., s. 170.