ekonomika (15)

*    historię transportu;

*    prawo transportowe.

Ekonomiki transportu, jak już wspomniano, bada zależności ekonomiczne zachodzące w sterze transportu, jednak przy ustalaniu prawidłowości ekonomicznych rolę pomocniczą odgrywają inne dziedziny nauki, takie jak historia (historia transportu), czy geografia (geografia transportu).

Histona transportu zajmuje się procesami rozwojowymi w transporcie: zmianami w infrastrukturze, w sposobach transportowania, rozwojem taboru, bada prawidłowości warunkujące rozwój transportu. Znajomość procesów rozwojowych jest istotnym warunkiem kształtowania właściwej polityki transportowej. Znajomość przebiegu tych procesów w regionach wcześniej rozwinię-tych gospodarczo pozwala na uniknięcie błędów w polityce transportowej na obszarach, na których rozwój następuje później.

Geografia transportu jest jednym z działów geografii społeczno-ekonomicz-1 nej. jest ona silnie powiązana z innymi dziedzinami nauki zajmującymi się ko-1 munikacją: ekonomiką transportu, logistyką, czy technicznymi aspektami trans- I portu - budową i eksploatacją sieci i środków transportu. Przedmiotem badań I geografii transportu jest transport osób i towarów w aspekcie przestrzennym, I w powiązaniu ze środowiskiem geograficznym, ale również z uwzględnieniem czynników społeczno-ekonomicznych. Problematykę geografii transportu można podzielić na dwie grupy zagadnień¹*:

•    dotyczącą sieci transportowej - rozmieszczenie szlaków transportowych na różnych obszarach, rozmieszczenie punktów transportowych oraz całej infrastruktury z tym związanej, modele sieci komunikacyjnej;

•    dotyczącą działalności transportu - ruch pojazdów oraz przewóz osób i ładunków

Prawo transportowe obejmuje ogół norm prawnych dotyczących transportu, należących zarówno do prawa międzynarodowego, jak i wewnętrznego. Do prawa transportowego zaliczamy akty prawne wyodrębnione ze względu na przedmiot, którym w tym przypadku jest transport. Mogą one pochodzić z zakresu prawa administracyjnego, gospodarczego, cywilnego, karnego itd. W prawie transportowym występują akty prawne dotyczące transportu jako całości, czyli tzw. ogólnotransportowe, oraz takie, które obowiązują tylko określoną gałąź transportu. Dlatego też możemy mówić o prawie kolejowym, drogowym, lotniczym, czy morskim. W Polsce każda gałąź transportu ma swój podstawowy akt prawny; są to np. ustawa o transporcie kolejowym, ustawa o transporcie drogowym, prawo lotnicze. Prawo transportowe porusza problematykę prawną przewozu osób i ładunków, reguluje umowy przewozu, określa zasady odpo-

** Gtoptjii transportu. Encyklopedia Wikipedia. http://pLwikipedia.org/wikMjeografia transportu Z 25.01.2005.

wicdzialności przewoźnika z tytułu przewozu przesyłek, kwestię dochodzenia roszczeń w transporcie, świadczenie usług spedycyjnych itp.

Dorobek prawny Wspólnot Europejskich nazywany jest acquis commumulai-re. Każde państwo nowo przyjęte w poczet członków Unii Europejskiej musi bezwzględnie i w całości acyuis communautaire zaakceptować. Regulacje dotyczące transportu stanowią ważny dział prawa europejskiego. Prawidłowo i sprawnie działający transport uznano za jeden z podstawowych warunków realizacji zasad swobodnego przepływu towarów, usług i osób, czyli stworzenia wspólnego rynku europejskiego. Europejskie prawo transportowe obejmuje stosunkowo dużą liczbę rozporządzeń Rady Europy, w porównaniu z innymi dziedzinami prawa europejskiego. Rozporządzenie jest aktem prawnym, który obowiązuje bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich i nie wymaga wewnątrzpaństwowego aktu transformacji, zawiera normy prawne powszechnie obowiązujące. Z kolei dyrektywy nie zawierają norm prawnych, a wymagają jedynie, aby państwa członkowskie podjęły konieczne środki do osiągnięcia określonego w dyrektywie celu. Państwa członkowskie zobowiązane są do wydania w określonym terminie przepisów krajowych, odpowiadających treści dyrektywy, z tym że pozostawia się im możliwość wyboru charakteru aktu prawnego, wydawanego w celu wykonania dyrektywy (wolność wyboru formy i metod wprowadzenia).

Poza specjalnościami naukowymi, które mają słowo .transport' w nazwie, można wskazać wiele innych, których teoria i badania mają istotne znaczenie dla funkcjonowania transportu. Do tej grupy należą:

•    logistyka - bada prawidłowości i zjawiska przepływu dóbr fizycznych i informacji w gospodarce, a także w poszczególnych jej ogniwach; może dotyczyć całej gospodarki albo jej poszczególnych ogniw; zajmuje się opisem, kształtowaniem i analizą efektywności procesów logistycznych pod względem kosztów, czasu, bezpieczeństwa w ścisłym związku ze specyfiką rynku, na jakim dany podmiot funkcjonuje; procesy logistyczne obejmują przepływ i magazynowanie materiałów, półfabrykatów, części i gotowych produktów oraz informacji z tym związanych, począwszy od dostawców do ostatecznego odbiorcy ;

•    technika - jej zasługą są wynalazki zastosowane w transporcie, modernizacja środków transportu, wprowadzanie nowych technologii przewozu (np. koleje dużych prędkości), zastosowanie ulepszonych materiałów do produkcji taboru i budowania infrastruktury, alternatywne rodzaje napędu, nawigacja satelitarna;

•    ekologia - bada wpływ transportu na środowisko naturalne, szacuje wyrządzone szkody i poszukuje sposobów zmniejszenia negatywnego

M. Ciesielski: Logistyka w strategiach firm. PWN, Warszawa 1999, s. 10.