ekonomika (16)

wpływu transportu na środowisko; badania te 54 podstawą szacowania kosztów zewnętrznych transportu,

•    informatyka - służy usprawnieniu czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstw i organizowaniem przewozów (np. systemy rezerwacji miejsc, prowadzenie akwizycji ładunków, systemy monitorowania przesyłek przez internet, funkcjonowanie systemów logistycznych); firmy z branży przesyłek ekspresowych oraz świadczące usługi logistyczne dysponują bardzo zaawansowanymi systemami informatycznymi, poprzez skanowanie kodów kreskowych mogą przetwarzać i drukować całość niezbędnej dokumentacji, monitorować wchodzące i wychodzące przesyłki, jak również generować odpowiednie raporty dla klientów; systemy informatyczne umożliwiają też sprawdzanie harmonogramów dostaw, zamawianie kuriera, drukowanie listów przewozowych, dokumentacji celnej, tworzenie bazy adresowej ,

•    organizacja i zarządzanie - zajmuje się organizacją transportu jako całości 1 pojedynczymi przedsiębiorstwami transportowymi, np. określaniem optymalnej struktury przedsiębiorstwa, podsystemów zarządzania (zarządzanie strategiczne, operacyjne, marketingowe), narzędzi zarządzania (dyrektywne, parametryczne);

•    marketing — jako specjalność naukowa bada działalność firm, która polega na rozpoznawaniu, kształtowaniu i zaspokajaniu potrzeb odbiorców dzięki projektowaniu i wytwarzaniu odpowiednich produktów oraz usług i ich wymianie w sposób satysfakcjonujący obie strony¹; odmienność marketingu w transporcie wynika ze specyfiki techniczno-technologicznej usługi transportowej; zasadniczym problemem wynikającym z niematerialnego charakteru usługi transportowej jest brak możliwości jej fizycznej prezentacji — przed zakupem potencjalny klient nie ma możliwości oceny jakości usługi, którą ma zamiar nabyć;

•    statystyka - zajmuje się ilościowymi metodami badania prawidłowości zjawisk masowych; na podstawie zebranych i przeanalizowanych danych liczbowych dotyczących transportu pomaga w poznaniu występujących prawidłowości, wyrażeniu ich ilościowo oraz wyodrębnieniu w nich składnika systematycznego i przypadkowego zjawisk o charakterze masowym.

Wszystkie te specjalności naukowe stosują zróżnicowane metody badania i różne metodycznie są efekty ich badań. Geografia i historia transportu zajmują się tylko opisem zjawisk, ekonomika transportu ustala pewne prawidłowości i potrzebuje danych empirycznych, z kolei technika bazuje na wielu doświadczeniach, również chemicznych i fizycznych.

** Materiały wewnętrzne firmy DHL Expms

¹⁹ ]. Penc: Leksykon hmaii. Placet, Warszawa 1997. httptfportal wiedzy.onct.pl/12Sl 43,haslo.html Z 25.04.2005.

2. Ekonomiczne i pozaekonomiczne determinanty działalności transportowej

2.1. Czynniki produkcji w transporcie

Czynniki produkcji są to materialne i niematerialne środki niezbędne do produkowania dóbr i usług zaspokajających ludzkie potrzeby. W tradycyjnej teorii ekonomii rozróżnia się trzy podstawowe czynniki produkcji: pracę, ziemię i kapitał. Praca jest rozumiana jako wykonywanie przez człowieka pewnych czynności, których celem jest przekształcenie zasobów natury w produkty zaspokajające potrzeby ludzkie. Ponieważ pojęcie .pracy' obejmuje również kwalifikacje pracowników i ich motywacje, upowszechnia się utożsamianie pracy z kapitałem ludzkim. Ziemia obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne, czyli ziemię, grunty uprawne, pod zabudowę i rekreację, zawarte w niej bogactwa naturalne (kopaliny), wody podziemne i powierzchniowe, faunę, florę i atmosferę. Kapitał jako czynnik produkcji tworzą budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce, zapasy produktów potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej. Niektórzy autorzy do podstawowych czynników produkcji zaliczają również przedsiębiorczość i wiedzę, ale często przedsiębiorczość jest włączana do pracy*.

Z punktu widzenia realizowanego procesu produkcyjnego do czynników produkcji (rys. 2.1) zaliczamy:

•    pracę człowieka;

•    środki pracy;

•    przedmiot pracy.

Praca ludzka stanowi czynnik osobowy produkcji, środki produkcji zaś, do których zaliczamy środki pracy i przedmiot pracy, są czynnikami o charakterze rzeczowym (w literaturze ekonomicznej występuje też sformułowanie .praca żywa i uprzedmiotowiona'). W procesach produkcyjnych, również w transporcie, człowiek oddziałuje poprzez środki pracy na przedmioty pracy, a efektem tych

20

Encyklopedia PWN. Portal. PWN, Warszawa 2003.