g┬▒siorowski015

poziomo. Obliczając kręgi przez wymacywanie wyrostków kolczystych należy brać pod uwagę, że ich wierzchołki, szczególnie kręgów piersiowych, leżą przeważcie znacznie niżej niż odpowiednie trzony. Różnice te dochodzą dc wysokości dwóch kręgów (np. wierzchołek wyrostka kolczystego ósmego kręgu piersiowego sięga do poziomu dziesiątego kręgu). Patrząc z boku stwierdzamy poza tym, że kręgosłup nie jest prostym słupem, lecz ma podwójnie esowatą krzywiznę, o czym' będzie mowa niżej.

Kanał kręgowy dostosowuje się do krzywizn kręgosłupa. Światło kanału jest największe w części szyjnej i lędźwiowej, tam więc gdzie wielkie nerwy kończyn odchodzą lub dochodzą do rdzenia i gdzie ruchomość kręgosłupa ;est największa: ma ono tutaj kształt trójkątny. W części piersiowej jest na przekroju okrągłe lub sercowace i znacznie węższe. Kanał krzyżowy ma kształt sierpowaty. wklęsłością skierowany do przodu i zwężając ssę silnie ku dołowi kończy się ślepo na pierwszym kręgu guzicznym. Obszerne światło kanału kręgowego jest oczywiście czynnikiem bardzo istotnym w ochronie rdzenia. Dzięki temu pomimo bardzo znacznej ruchomości kręgosłupa nie następują zmiażdżenia ani ucisk rdzenia. Z tego też powodu mimo częstych wyrośli kostnych r.a kręgach tak rzadko stwierdzamy objawy porażenia. Czasami zrastanie się łuków kręgów jest niezupełne, w wyniku czego powstaje szczelina podłużna, przez którą wystają opony rdzenia (opor.a twarda i pajęczynówka), a nawet zwykle I sam rdzeń. Tę w^radę rozwojową nazywamy rozszczepieniem kręgosłupa lub tamią dwudzielną tsoina hi/ida). Zdarza się ona najczęściej w' okolicy krzyżowej i lędźwiowej, może jednak również występować w okolicy piersiowe; i szyjnej lub ciągnąć się wzdluz całego kręgosłupa.

Krzywizny kręgosłupa. Kręgosłup człowieka dorosłego me jest słupem prostym, lecz w płaszczyźnie czołowej, a przede wszystkim w płaszczyźnie pośrodkowej, ma wężowaie wygięcia.

„Krzywizny w płaszcz\żnie pośrodkewe? odpowiadają poszczególnym odcinkom kręgosłupa. Krzywizny części szyjnej i lędźwiowej skierowane są wypukłością do przodu (io-dosis cennemu er iumoaiis^-}, natomiast krzywiźT.y części "ptersrowej "i krzyzow?) zwrócone są wypukłością ku tyłowi ikyphosis thoracicz et sacraih* ' kyjos ~= krzyw)*); krzywizna części krzyżowej kończy się na wierzcr.o--<u kosei guzicznej. Części wypukłe do przodu są bardziej ruchome, części wypukłe do tyłu — bardziej sztywne. Krzywizny są bardzo zmienne osobniczo, a również u tego samego człowieka w zależności od położenia i postawy ciała (stojąca, leżąca, siedząca, zależna od obciążenia, od postawy, np. sztywnej wojskowej itd.). Z tego względu analiza matematyczna krzywizn nie byłaby celowa; z dużym przybliżeniem możemy je porównać dc odcinków' koła; zresztą wszystkie cztery krzywizny kręgosłupa mają różne promienie krzywizn. Najsilniejsza jest krzywizna kości krzyżowej, następna z kolei jest krzywizna lędźwiowa; krzywizna szyjna jest słabsza niż lędźwiowa, najsłabsza zaś jest krzywizna piersiowa. Trzy górne krzywizny kręgosłupa znajdują się w bezpośrednim wzajemnym, jak mówimy „kompensacyjnym” stosunku do siebie, więc np. jeżeli krzywizna piersiowa silnie wzrasta, zwiększają się rówmież krzywizny szyi i lędźwi, w przeciwnym bowiem razie równowaga ciała byłaby zachwiana. Tylko krzywizna krzyżowa jest zupełnie samodzielna.

Wężowato wygięty kształt kręgosłupa jest swoistą właściw-ością człowieka, związaną z jego pionową postawą ciała. Żaden inny ustrój nie spełnia tak trudnego zadania utrzymania rówmowagi jak organizm człowieka. Ptaki też są dwunożne, jednak ich punkt ciężkości ciała leży poniżej punktów podpory' stawów biodrowych, dlatego mają one równowagę stałą i z tego też powodu mogą spać bez podpierania się. U niższych ssaków kręgosłup słabo Idiotycznie wygięty, z wyjątkiem części szyjnej i ogonowej, podpiera się na kończynach; i tu więc widzimy równowagę stałą. Człekokształtne stanowią stopień pośredni. Mają or.e postawę półprostą, chodzą niechętnie, podpierając się rękami. Krzywizna lędźwiowa jeszcze prawie u nich nie występuje, wzgórek jest znacznie słabszy i cała dolna część kręgosłupa me jest tak silnie rozwinięta jak u człowieka: u człekokształtnych bowiem masę ciała dźwigają nie tylko kończyny dolne, ale rówmież w pewnym stopniu ręce. nawet gdy zwierzęta te chodzą na dwóch nogach. U człowieka pionowa postawa doprowadziła do przesunięcia się pur.ktu ciężkości ciała powyżej punktu podpory (powyżej poprzecznej osi staw'ów biodrowych, łączącej punkty środkowe obu głów kości udowych). Wraz z pionową postawą i dwunożnym chodem człowiek zdobył równowagę chwiejną. Wymaga ono szeregu specjalnych urządzeń aparatu więzadłowego i mięśnio-

264