G (21)

dalszy ciąg ze Str. 2

przybyła wspaniała późnobarokowa fasada z 3 ryzalitami od strony Wisły, bogato zdobiona rzeźbami, ukończona w 1746 roku.

Nowy wielki okres w dziejach Warszawy i Zamku nastąpił w Wieku Oświecenia, w drugiej połowie XVIII w., za panowania Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Powstały wówczas wspaniałe apartamenty reprezentacyjne i mieszkalne w skrzydłach od strony Wisły, obok Łazienek najdoskonalszy wyraz polskiej odmiany klasycyzmu, zwanej „stylem Stanisława Augusta”. Wśród licznych twórców, których dzieło złożyło się na ten imponujący zespół, największą rolę odegrali architekci Jakub Fontana i Dominik Merlini, malarz Marcello Bacciarel-li i rzeźbiarź Andrzej Le Brun. Apartamenty obejmowały między innymi: Salę Canaletta, wypełnioną widokami Warszawy, malowanymi w latach 1768—1780 przez tego wybitnego artystę, dwie Sale Tronowe, Gabinet Konferencyjny z malowanymi arabeskami na złotym tle, Salę Rycerską z 6 wielkimi obrazami z historii Polski i 10 portretami wielkich Polaków, malowanymi przez Bacciarellego, i Gabinet Marmurowy z wizerunkiem wszystkich królów polskich również jego pędzla, oraz wielką Salę Balową, otoczoną kolumnami ze złocistego stiuku. Z tych sal uratowaliśmy w czasie ostatniej wojny przeszło 300 obrazów, 65 rzeźb, setki dzieł sztuki zdobniczej, mebli i pamiątek przeszłości — będziemy więc mogli zrekonstruować je z autentycznych elementów.

Ważne wydarzenia miały miejsce na Zamku w latach Oświecenia. Tu w Sali Senatu uchwalono utworzenie Szkoły Rycerskiej, a w 1773 r. — Komisji Edukacji Narodowej. Na progu Sali Poselskiej rzucił się na ziemię Rejtan, by nie dopuścić do podpisania I rozbioru Polski, tu w Sali Senatu przyjmowano „Czarną Procesję”, walczącą o prawa dla mieszczan, i tu uchwalono Konstytucję 3 Maja. Dwupiętrowa Sala Senatu (na I i II piętrze) będzie zrekonstruowana i zawieszone w niej będzie piękne dzieło Jana Matejki, przedstawiające pochód z racji uchwalenia Konstytucji, namalowane w czasach niewoli, z przeznaczeniem do tej Sali w yfolnej Polsce.

W XIX wieku Zamek przeżył smutne lata. Po upadku Powstania Listopadowego rozpoczęła się dewastacja Zamku, dokonywana przez carskich namiestników i generał-- gubernatorów, którym Zamek oddany został w użytkowanie. Najcenniejsze dzieła sztuki wywożono, Salę Senatu, by zatrzeć wspomnienia o doniosłych chwilach w dziejach Polski, przedzielono stropem na 2 piętra i urządzono tu mieszkania.

Natychmiast po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. polscy konserwatorzy podjęli dzieło przywrócenia architekturze Zamku i jego wnętrzom pierwotnego wyglądu. Dzięki temu, że po zakończeniu I wojny światowej Związek Radziecki zwrócił Polsce dobra kultury, wywiezione przez władze carskie, można było odtworzyć wielkie historyczne apartamenty zamkowe. Reprezentacyjne sale zamkowe były otwarte dla publiczności, na Zamku odbywały się oficjalne akty państwowe, mieszkał tu Prezydent Rzeczypospolitej.    |

W czasie oblężenia Warszawy przez Niemców we wrześniu 1939 roku, dnia 17 września Zamek podczas bombardowania został obrzucony pociskami zapalającymi. Gdy pożar, obejmujący dachy, dotarł do Wieży Zygmuntowskiej o godz'. 11 minut 15 stanęły wskazówki zegara. I we wrześniu 1939 r., i później, gdy Niemcy plądrowali i dewastowali Zamek, pracownicy Muzeum Narodowego, pracownicy miejscy i setki mieszkańców Warszawy ratowali z Zamku wszystko, co tylko było można. Dlatego właśnie dziś możemy odbudowując gmach w nową konstrukcję włączać setki i tysiące ocalonych elementów architektonicznych, dekoracyjnych, artystycznych i pamiątkowych, z których

Zamek — jak mozaika — złożony będzie w wielu swych istotnych częściach. Niedługo przed ucieczką z Warszawy, 26 listopada 1944 r., Niemcy wysadzili mury Zamku w powietrze.

Zaraz po wyzwoleniu w 1945 r. rozpoczęto porządkowanie terenu Zamku, wydobyto z gruzów jeszcze wiele cennych fragmentów. Dnia 2 lipca 1949 r. Sejm uchwalił jednogłośnie odbudowę Zamku. Ale ogromne zadania związane z odbudową Warszawy, innych miast zabytkowych i tysięcy cennych budowli zabytkowych w całym kraju zmusiły do odroczenia realizacji uchwały sejmowej. Wreszcie przyszedł wielki dzień — dnia 20 stycznia 1971 r. I Sekretarz KC PZPR Tow. Edward Gierek na naradzie z przedstawicielami wszystkich dziedzin kultury oświadczył, że nie ma przeszkód, by podjąć odbudowę Zamku. Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku, utworzony w następnych dniach, energicznie podjął to wielkie dzieło i w atmosferze powszechnego entuzjazmu po 3 latach przekazał społeczeństwu w dniach uroczystości dla uczczenia XXX-le-cia Polski Ludowej — odbudowaną już w stanie surowym bryłę Zamku, pokrytą czerwoną dachówką, z górującymi nad budynkiem wieżami. W dniu 19 lipca 1974 r. o godzinie 11 minut 15 — uruchomiono znów zegar na Wieży Zygmuntowskiej.

Dzięki niezwykle serdecznej ofiarności całego społeczeństwa, które nie szczędzi składek pieniężnych, darów w naturze i ofiarnej dobrowolnej pracy, odbudowa posuwać się może szybko i sprawnie. Zakończenie robót nastąpi w 1978 roku.

Odbudowujemy Zamek jako pomnik przeszłości i kultury narodowej. Zamek — dostępny dla zwiedzających zabytek i narodowe muzeum — będzie też pełnił reprezentacyjne funkcje państwowe. Jako symbol niepodległości, walk o wyzwolenie i postęp — Zamek ogniskuje w sobie serdeczne uczucia wszystkich Polaków na całym świecie.

ROK WYDANIA XVII

CZASOPISMO ZALECONE PUBLICZNYM BIBLIOTEKOM, DOMOM KULTURY I ŚWIETLICOM, PISMEM MINISTERSTWA KULTURY I SZTUKI NR KOB-TV-5—10/64 Z DN. 6 LISTOPADA 1964 R.

Okładkę projektował JERZY CIEŚLAK

WYDAJE ZARZĄD GŁÓWNY LIGI OBRONY KRAJU

Adres redakcji: Warszawa, ul. Choclmska 14, pokój 319, tel. 45-12-31 wewn. 62.

Warunki prenumeraty: Cena prenumeraty krajowej: kwartalnie — 13,50, półrocznie — 27,—, rocznie — 54,—.

Prenumeraty przyjmowane są do 10 dnia miesiąca poprzedzającego okres prenumeraty.

Prenumeratę na kraj dla czytelników indywidualnych przyjmują urzędy nocztowe oraz listonosze.

Czytelnicy indywidualni mogą dokonywać wpłat również na konto PKO nr 1-6-100020 — Centrala Kolportażu Prasy i Wydawnictw „Ruch” Warszawa, ul. Towarowa 28.

Wszystkie instytucje państwowe 1 społeczne mogą zamawiać prenumeratę wyłącznie za pośrednictwem Oddziałów i Delegatur „Ruch”.

Prenumeratę ze zleceniem wysyłki za granicę, która jest o 40% droższa od krajowej, przyjmuje Biuro Kolportażu Wydawnictw Zagranicznych „Ruch” Warszawa, ul. Wronia 23, konto PKO Nr 1-6-100024 tel. 20-46-88.

Druk Wojsk. Zakł. Graf. Zam. 3404. Nakład 100 000. Indeks: 36706.    W-51.