HPIM5155

RYS. 1.124. Zasada działania sprzęgieł jednokierunkowych ciernych rolkowych: a) jednostronne, hi pojedyncze dwustronne, c) podwójne dwustronne, d) rewersyjne

pojedynczego (rys. 1.124b) podwójną liczbą rolek i roboczych powierzchni klinowania między członami 2 i /. Zaklinowanie rolek może nastąpić tak od strony koła gwiazdowego /.jak i obejmy 2. Jeżeli napędzająca jest obejma, to pełny moment obrotowy przekazywany jest gwieździe, a ograniczony widełkami. Widełki mogą prowadzić jedynie gwiazdę, która przekazuje ruch obrotowy obejmie oraz widełkom. Sprzęgło rewersyjne (rys. 1.124d) łączy dwa rodzaje więzów kinematycznych. W zależności od kierunku włączenia może pracować ono w obydwu kierunkach: rolki 3 klinują sprzęgło w jednym kierunku pracy, rolki 5 - w drugim kierunku. Sprzęgła jednokierunkowe znajdują zastosowanie w pojazdach mechanicznych (w silniku dwusuwowym) jako tzw. sprzęgła wolnego biegu, zapobiegające przenoszeniu momentu obrotowego z kół jezdnych na silnik, np. podczas jazdy z góry. Stosowane są również w napędach dmuchaw i wentylatorów dla umożliwienia im swobodnego wybiegu w chwili zatrzymania silnika napędowego, w silnikach spalinowych i turbinach gazowych do podłączenia silnika rozruchowego, do równoległego łączenia silników lub turbin jako tzw. „sprzęgła posiłkowe", w mechanizmach wychwytowych do zmiany ruchu oscylacyjnego na

ruch obrotowy. Sprzęgła jednokierunkowe mogą być również zastosowane jako hamulce rolkowe (tzw. hamowniki) w mechanizmach, w których powinien istnieć jedynie ruch jednokierunkowy.

Rozwiązania konstrukcyjne. Szerokie zastosowanie sprzęgieł jednokierunkowych w różnych typach maszyn roboczych i silników spowodowało powstanie wielu rozwiązań konstrukcyjnych, uzależnionych najczęściej od konkretnych potrzeb mechanizmu. Łącznikiem w sprzęgłach zapadkowych (rys. 1.125) jest zapadka / i koło zapadkowe 2. Ruch wspólny członów 3 i 4 jest możliwy tylko w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Zapadka / jest dociskana do zębów koła zapadkowego sprężyną płaską 5.

,5

RYS. 1.125. Sprzęgło jednokierunkowe zapadkowe

Prostą konstrukcję mają sprzęgła jednokierunkowe cierne rolkowe jednostronne przedstawione na rys. 1.126. Sprzęgła te są produkowane w szerokim zakresie wielkości: dla D\ = 32-r580 mm, d = 10-r 180 mm oraz dla momentów obrotowych M„ = 1 1000 N • m.

Szerokie zastosowanie mają sprzęgła jednokierunkowe jako sprzęgła „wolnego biegu” (np. w napędzie roweru, w niektórych typach samochodów dwusuwowych). Konstrukcję sprzęgła rowerowego przedstawiono na rys. 1.127. Gdy prędkość kątowa części /, związanej z kołem łańcuchowym, jest większa od prędkości piasty 2 koła roweru, wtedy wałeczki 3 zostają wciągnięte w klinową przestrzeń 4 i zakleszczone.

Na rysunku 1.128 przedstawiono sprzęgło jednokierunkowe cierne jednostronne z dużą liczbą elementów zakleszczających. Elementy 3 od strony czoła mają rowki usytuowane tak, że przechodząca przez nie sprężyna 4 opasuje je w postaci bransolety. Usytuowanie rowków w rolkach jest takie, że sprężyna ustawia zawsze elementy w pozycji rozpierającej między cylindrycznymi powierzchniami członów / i 2. Jeżeli prędkość kątowa członu / będzie większa od prędkości członu 2, to przy ruchu członu / zgodnie z ruchem wskazówek zegara siły tarcia na elementach przekręcają je w kierunku przeciwstawnym do zakleszczenia. Sprzęgło

145