HPIM5181

od osi obrabianych kół o wielkości x\m oraz xim. W procesie obróbki kół do okręgów podziałowych styczne będą teraz pewne linie, zwane liniami tocznymi (l.l.zi,

U.Z2).

Bezwymiarowe współczynniki X|, *2 są nazywane współczynnikami przesunięcia zarysu. Mogą one być wybierane dowolnie w przedziale, którego granice omówiono w p. 3.2.1.9.

Zamiast odsunięcia zębatki od osi obrabianego koła jest również możliwe jej dosunięcie. wtedy linia podziałowa zębatki będzie przecinać okrąg podziałowy. Umownie przyjmuje się. że współczynnik przesunięcia zarysu x > 0 przy odsunięciu zębatki, a x < 0 przy jej dosunięciu w stosunku do pozycji, którą zajmuje przy nacinaniu zębów bez przesuniętych zarysów (x = 0).

Na rysunku 3.24a zębatki / i 2 są zestawione w taki sposób, żeby ich linie podziałowe l.p.z. były współliniowe. Gdyby koła / i 2 zmontowano przy odległości osi takiej, jaka występuje na rysunku, wówczas wynosiłaby ona

a_p = a+(X| +X2)m    (3.66)

gdzie a jest podstawową odległością osi określoną wzorem (3.16). Odległość osi a_p nazywa się pozorną odległością osi. Po zmontowaniu kół w odległości a_p zęby kół wpisują się w zarys zęba zębatki tak jak pokazano z lewej strony rys. 3.24b. Przy takim położeniu zębów powstałyby zbyt duże szkodliwe luzy boczne pokazane w szczególe A. Aby je sprowadzić do zera¹' należy zmniejszyć odległość osi o pewną wielkość km. Współczynnik k jest bezwymiarowym współczynnikiem, który wyznaczyć należy z warunku zerowania się luzu bocznego. Po zbliżeniu kół o wielkość km odległość osi wyniesie

a„. — a_p — km    (3.67)

Wielkość a* jest rzeczywistą odległością osi. Położenie kół po zbliżeniu osi pokazano z prawej strony rys. 3.24b. Promienie okręgów tocznych, które powstaną przy tej odległości, są określone wzorami (3.28). Zbliżenie kół o wielkość km spowodowało pewien efekt niekorzystny. Zmniejszył się mianowicie luz wierzchołkowy (szczegół B), który przy odległości a_p był równy r*m i miał wartość normalną, a przy odległości a_w zmniejszył się do wartości d = (c* — k)m. W celu przywrócenia mu wartości normalnej należy zmniejszyć wysokość głowy zębów w obu kołach o wartość km.

Przy luzie bocznym równym zeru suma grubości zębów s„i +s_M>2 na okręgach tocznych musi być równa podziałce tocznej p_w. A więc

*»'! + s_w2 = Pw    (3.68)

Grubości zębów i i .v„2 można wyznaczyć ze wzoru (3.65), przyjmując w nim promień ? równy odpowiednio r_w\ i r„.2, kąt zarysu a_r równy kątowi zarysu a„ ¹¹ W rzeczywistych warunkach pracy niewielkie luzy boczne muszą istnieć, ale w tych rozważaniach przyjmujemy, że są one równe zeru.

na okręgach tocznych oraz s_k zgodnie ze wzorem (3.64). Po wstawieniu tak wyznaczonych grubości s_w\ i s»2 do wzoru (3.68) oraz po dodatkowych prostych przekształceniach wzór ten przyjmie postać

(3.69)

(3.70)

-X|+*2. ^ invct_M. = inva +2—-—tg a

Zl+22

Z rysunku 3.13 wynika, że

«» cos ct_w = r_b\ + r/,2

Ponieważ promienie kół zasadniczych nie zmieniają się przy zmianie odległości osi, zatem

(3.71)

fi;,-GOS &._w = fi COS CC

Wyprowadzone dotąd zależności (3.16), (3.66), (3.67), (3.69) i (3.71) odgrywają zasadniczą rolę w rozwiązywaniu wielu problemów związanych z przesunięciem zarysów. Z tego powodu grupuje się je w jednym miejscu w następującym porządku:

2. a_p = a + (X| +X2)/n

3. a_w = a_p — km

cos a

4. a„ = a--

cos a„.

(3.72)

W pięciu związkach (3.72) występuje 11 zmiennych: a, z\, r?, m, a_p, a_w, k, a_H, a, X],X2. Wprowadzając oznaczenie

(3.73)

= .V) +X2

i przyjmując Z, jako nową zmienną, zmniejsza się liczbę zmiennych z 11 do 10.

W praktyce spotyka się różne zadania związane z przesunięciem zarysu. Wszystkie one polegają na wyznaczeniu z układu (3.72) pewnego zbioru zmiennych. Aby zadanie było rozwiązy walne jednoznacznie, w równaniach (3.72) powinno być znanych 5 zmiennych. Różnica między zadaniami spotykanymi w praktyce sprowadza się do tego, które zmienne są znane, a które należy wyznaczyć.

Jedno z ważniejszych zadań polega na wyznaczeniu sumy współczynników przesunięcia zarysów, przy której rzeczywista odległość osi a* będzie równa zadanej wartości wynikającej na ogół z warunków konstrukcyjnych.

Przed rozwiązaniem tego zadania znane powinny być następujące parametry: z\,Z2, m, a, a_w. Parametrami szukanymi są: a, a_p, I„ k, et,,.. Rozwiązanie zadania przebiega następująco:

265