HWScan00059 (2)

ległość, na jaką ulega przesunięciu front lub ściana robocza w określonym okresie czasu.

Dla połączenia poziomów pomiędzy sobą lub z powierzchnią terenu wykonuje się pochylnie, na których ustawiane są niezbędne urządzenia transportowe. Proces wybierania warstwy kopaliny, ograniczonej dwoma sąsiednimi poziomami lub powierzchnią terenu i poziomem najwyższym bądź najniższym poziomem i dnem wyrobiska, nazywamy cięciem. Nazwa ta bywa niekiedy błędnie utożsamiana z piętrem.

Cięcie podpoziomowe (zwane niekiedy dolnym) wykonuje się z górnego poziomu, ograniczającego cięcie, w odróżnieniu od cięcia nadpoziomowego (górnego), wykonywanego z dolnego poziomu ograniczającego cięcie. W celu zmniejszenia liczby poziomów transportowych, urabianie dwóch cięć prowadzi się z jednego poziomu, stosując na przemian urabianie nad-i podpoziomowe tą samą koparką. W ten sposób powstają poziomy pośrednie nie wyposażone iw żadne urządzenia, a oddzielające jedynie nadpoziomowe cięcie jednej koparki od podpoziomowego cięcia drugiej.

Z odkrywkową eksploatacją złóż jest obecnie nierozerwalnie związano pojęcie rekultywacji. Żadna z dziedzin działalności przemysłowej człowieka nie powoduje wycofania z użytkowania na długi okres tak wielkich powierzchni terenów, powodując równocześnie w dodatku duże zmiany warunków wodnych, a nieraz i klimatycznych w otoczeniu. Rekultywacja obejmuje całość zagadnień i poczynań związanych z przywróceniem wartości użytkowej terenom wyrobisk odkrywkowych i zwałowisk po zakończeniu eksploatacji.

Jak wykazały liczne obserwacje praktyczne, zagadnienia rekultywacji trzeba jednak analizować nie tylko już w czasie trwania eksploatacji, ale nawet jeszcze wcześniej, w trakcie planowania i projektowania kopalni.

1.6. Urabianie maszynowe

1.6.1. Elementy procesu urabiania

Skała występująca w swym naturalnym ułożeniu w złożu i nie naruszona jeszcze robotami górniczymi nazywa się calizną. Oddzielanie części skały od calizny to w górnictwie czynność urabiania, a materiał skalny oddzielony od calizny to urobek.

Z uwagi na stosowane narzędzie pracy w górnictwie odkrywkowym występują różne sposoby urabiania. Najpopularniejsze to urabianie maszynowe (narzędziami mechanicznymi) i urabianie materiałami wybuchowymi. W ostatnich latach rozwija się również stopniowo urabianie hydrauliczne (strumieniem wody). Początkowo urabianie mechaniczne prowadzono wyłącznie przy zastosowaniu koparek jednonaczyniowych, ale obecnie we współczesnych dużych kopalniach odkrywkowych urabianie prowadzi się najczęściej za pomocą maszyn o ruchu ciągłym — koparek wielonaczyniowych — łańcuchowych (rys. 1.8) i kołowych (rys. 1.9).

Kinematyka pracy tych koparek jest procesem złożonym. Narzędzie w postaci naczynia urabiającego wykonuje przy oddzielaniu pasma skały od calizny ruchy w płaszczyznach pionowych i poziomych, oznaczonych na rysunkach układem współrzędnych XYZ. Podstawowym ruchem roboczym koparki kołowej jest ruch obrotowy koła naczyniowego w płaszczyźnie pionowej XZ, zaś koparki łańcuchowej — ruch prostoliniowy naczynia-

w płaszczyźnie pionowej XZ. Ruchy podstawowe występujące w koparkach można podzielić na ruch roboczy, posuwowy, dosuwowy i transportowy (tabl. 1.4).

Rys. 1.8. Schemat ruchów roboczych koparki łańcuchowej

Rys. 1.9. Schemat ruchów roboczych koparki kołowej

Pasmo urobionej calizny nazywamy skibą lub wiórem [143, 191, 193). Zabiorem przy urabianiu maszynowym nazywamy z kolei objętość calizny, czyli sumę skib zebranych maszyną bez dojazdu wysięgnikiem lub podwoziem. Zabioru nie należy wiązać z zabierkowym systemem eksploatacji (ustęp 1.6.2.) ani też utożsamiać z zabierką. Zabierka jest to część