4380217402

elementy (lub przynajmniej część z nich) składają się na nią, jaka jest ich wartość lub jakie jest prawdopodobieństwo ich wystąpienia. W warunkach niepewności nie ma się więc ani prawdopodobieństw, ani też się nie wie jakie są możliwości. W ramach niepewności można wyróżnić niepewność o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym. Niepewności o charakterze wewnętrznym wynikają z niedostatecznej znajomości przez decydenta mechanizmu funkcjonowania systemu, zaś niepewności o charakterze zewnętrznym są wytwarzane przez te rodzaje czynników przypadkowych, na które decydent nie ma wpływu lub też wpływ ten jest ograniczony (np. czynniki klimatyczne, polityczne itp.)”. W tym rozumieniu niepewność w działaniu charakteryzuje się przede wszystkim nieokreślonością, która dotyczy między innymi zagadnienia prawdopodobieństwa. Jest ono zgodne z podejściem przyjętym w statystyce, gdzie niepewność odnosi się do sytuacji o nieznanym rozkładzie prawdopodobieństwa przyszłych warunków gospodarowania. To rozumienie niepewności przyjmuje się w dalszych rozważaniach.

Niepewność i ryzyko dotyczy także prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo. Według S. Sudoła [101, s. 19-111] te dwa pojęcia są ze sobą ściśle związane, jednak nie tożsame - ryzyko jest rezultatem niepewności lub niepewność jest źródłem ryzyka.

Niepewność w gospodarowaniu przedsiębiorstwa wynika z tego, że podejmując określone działania, nie zna ono wszystkich obecnych, a przede wszystkim przyszłych czynników i okoliczności, które mogą wpływać na wynik tego działania, prowadząc do strat lub korzyści większych od spodziewanych. Ta niepewność może wynikać z nieprzewidywalności działań ludzkich lub naturalnych sił przyrody. Im dłuższy jest okres, w którym ocenia się szanse powodzenia jakiegoś podejmowanego działania, tym większa występuje niepewność.

Literatura w zakresie ekonomii i zarządzania nadaje wyrażeniu „ryzyko ” treść zawężoną w stosunku do wyrażenia „niepewność”. Po pierwsze - pojęciem ryzyka operuje tylko w odniesieniu do możliwych strat, a więc sytuacji negatywnej. Po drugie - o ryzyku można mówić, gdy potencjalną stratę, wynikającą z podejmowanego działania, można skwantyfikować. Ryzyko ma charakter wymierny, dzięki czemu, podejmując określone działanie można stwierdzić, jaka strata mu zagraża. Warunkiem określenia potencjalnej straty jest ustalenie prawdopodobieństwa jej wystąpienia. Prawdopodobieństwo można ustalać w oparciu o własne doświadczenie z wcześniejszych realizacji takich samych lub podobnych działań, na podstawie doświadczeń innych podmiotów gospodarczych, lub w oparciu o opinię ekspertów [101, s. 19-111].

Na mocy przyjętych definicji pojęć wyprowadza się następujące relacje miedzy ryzykiem a niepewnością:

•    ryzyko jest funkcją (skutkiem, rezultatem, konsekwencją) niepewności,

•    niepewność jest immanentną cechą rzeczy wistości, zaś ryzyko dotyczy decyzji,

•    ryzyko jest składową niepewności,

•    różnica między ryzykiem i niepewnością dotyczy stanu wiedzy,

•    ocena ryzyka jest efektem analizy niepewności,

•    niepewność jest zjawiskiem niewymiernym, zaś ryzyko jest zjawiskiem mierzalnym [39, s. 16-41;43-101], [45, s. 90-128],

•    ryzyko jest związane z działaniem człowieka, niepewność zaś ze stanem środowiska lub z ograniczonością systemu otoczenia [69, s. 17],

•    pojęcie niepewność stosuje się wtedy, gdy w badaniu określonego zjawiska lub tendencji nie chodzi o bezpośrednio ilościowe ujęcie tego zjawiska, a głównie o zbadanie jego wpływu na efektywność naszych działań. Oczekiwana efektywność tych działań może być nazwana ryzykiem (ryzyko jest oczekiwaną wartością działania). Bardziej rozsądną

14