IMAG0251 (3)

Przedstawiony zasób przyrostków nazwotwórczych z pewnością nie jest pełny. Chodziło mi o pokazanie struktur najczęściej spotykanych i możliwie jasnych. Nie miejsce tu bowiem do rozważań bardziej szczegółowych. Geneza przyrostków nazwotwórczych, jak też ich pierwotnej funkcji wymaga jeszcze wielu badań szczegółowych.

* W przeglądzie przyrostków niekiedy sygnalizowałem, że jedne z nich były częściej używane, inne rzadziej. Na częstotliwość użycia formacji przyrost* kowych można popatrzyć także od strony podstawy i łatwo wtedy daje się zauważyć, że jedne z podstaw mają wiele form pochodnych, inne mają ich mało. Uzależnione to jest w dużym stopniu od popularności tej podstawy, np. od imienia Jan jest dużo form pochodnych, natomiast od imienia Augustyn mało. Dla ilustracji procesów słowotwórczych wybrałem popularne imię Jan, by unaocznić, jak bogata może być derywacja słowotwórcza. Chcąc zachować przejrzystość opisu ograniczam się tylko do podstawowej formy Jan, rezygnując z wariantów fonetycznych, takich jak Jen, Jon, Johan, Iwan, Wan, czy form skróconych typu Ja-sz, Ja-ch, Iw-ach, Iw-ko. Przyrostki samogłoskowe po spółgłosce twardej: Jana, Jano, Janu, Jany, po spółgłosce miękkiej: Jań, Jania, Janio, Jani. Przyrostki zawierające element spółgłoskowy: — element -ch-. Jan-ach, Jan-ich, Jan-och, Jan-ocha, Jan-uch, Jani-uch; element -sz (-J-, -.i-): Jan-asz, Jan-esz, Jani-esz, Jan-isz, Jan-osz, Jan-osza, Jan-usz, Jan-uszaj Jan-sz, Jan-sza, Jan-szo; Jan-as, Jan-os, Jan-us, Jan-sa; Jan-oś\ element -k< Jan-ak, Jan-ek, Jan-k, Jan-ka, Jan-ko, Jan-ku, Jan-ik, Jani-ak, Jani-ek, Jani-uk, Jan-yk', element -cz-\ Jan-acz, Jan-cz, Jan-cza, Jan-czo, Jan-czy, z elementem -c-: Jan-c, Jan-ca, Jan-cy, Jani-ec, Jan-ec, Jan-owiec, Jan-ica; z -c-1| -cz- (z pierwotnego -t-)\ Jan-ic, Jan-icz, Jan-owicz, Jani-owicz, Ja-ni-ewicz; z elementem -r-: Jan-eta, Jan-ot, Jan-ota, Jan-ta, Jań-ta; z -st-: Jan-yst; z elementem -/-: Jan-el, Jani-el, Jan-ul, Jan-uia; z elementem -d-\ Jan-da, Jan-do, Jan-dy, Jan-dzio; z elementem -g-: Jan-ega, Jan-iga, Jan-yga\ z elementem -r-: Jan-er, Jani-er, Jan-or, Jan-ur, Jan-ura\ z elementem -w- Jan-awa, Jan-ów, Jani-ów i wyjątkowa formacja z elementem -b- w przyrostku: Jan-eba,

Nazwy osobowe mające w swej strukturze jakiś przyrostek prosty mogą stać się z kolei podstawą do tworzenia następnych derywatów słowotwórczych. Nazwa osobowa z przyrostkiem prostym odczuwana jest jako forma pozbawiona wyraźnego zabarwienia emocjonalnego, którą trzeba modyfikować ze względów uczuciowych czy przynależnościowych. Dodaje się więc drugi przyrostek, który całej nowej nazwie osobowej nadaje nowe wartości pozajęzykowe. Janiszek to mały, młody Janisz, Janiszowicz to syn Janisza.

Wyżej zebrałem formacje pochodne od imienia Jan utworzone przy użyciu przyrostków prostych. Potraktujmy te formacje z przyrostkami prostymi jako podstawy dalszej derywacji i zbierzmy nazwy posiadające drugie przyrostki. Pierwsza uwaga. Wśród nazw drugie przyrostki przybierają podstawy, które w części końcowej mają już przyrostki z elementami -ch-, -sz- (-s-, -ś-), -k--c-)i -t-, -/-, -d-, -r-, -w-. Nie ma już wtórnych form od nazw osobowych zawierających przyrostki z elementami -g-, -st-, -b-. Drugie przyrostki mają: Janach-owski, Januch-owski, Januch-ta\ Janasz-ak, Janasz-ek, Janasz-ewski, Ja-nasz-ka, Janisz-ek, Janisz-ewicz, Janisz-owic\ Janosz-ek, Janosz-ka, Janosz-owicz\