Snap12

Filozofia przyrody jako nauka filozoficzna

materia nie jest ciągła, że nie może być w nieskończoność podzielna, że świat organiczny ewoluuje itp. Są to fakty przyrodnicze na tyle obecnie dobrze potwierdzone, że są raczej niewielkie szanse na ich obalenie¹. Zabezpiecza to jednocześnie, w pewnym przynajmniej stopniu, system filozoficzny od konieczności dokonywania w nim głębokich modyfikacji pod wpływem zmian teorii przyrodniczych.

W stosunku do filozofii przyrody uprawianej w ścisłej łączności z naukami przyrodniczymi można też postawić pytanie, czy jest ona w ogóle potrzebna, skoro o własnościach materii informacji dostarczają nam nauki przyrodnicze, a refleksja z zakresu filozofii przyrodoznawstwa pozwała na ocenę metodologiczną i epistemologiczną teorii przyrodniczych.

Brakuje również w tych stanowiskach doprecyzowania metody dokonywania tej specyficznej refleksji nad wynikami nauk przyrodniczych. Autorzy uprawiający ten typ filozofowania często wypowiadają stwierdzenia dotyczące natury rzeczywistości fizycznej zapominając, że są one nie tylko funkcją samych wyników nauk przyrodniczych lecz również, a może nawet przede wszystkim, założeń metafizyczno-epistemologicznych oraz poglądów na temat natury nauk przyrodniczych. Inna jest bowiem perspektywa badawcza filozofa, który przyjmuje realistyczną interpretację nauk przyrodniczych, a inna tego, który opowiada się za interpretacją antyrealistyczną. Konkłuzywne zaś rozstrzygnięcie na korzyść którejś z wymienionych interpetacji nie jest możliwe, jak to już zaznaczyłam. Mamy tu zatem do czynienia często z brakiem jasno sformułowanych założeń, przemieszaniem wniosków dotyczących epistemologicznych i metodologicznych kwestii odnoszących się do nauk przyrodniczych z tezami na temat natury rzeczywistości materialnej. Nie oznacza to, że filozof przyrody może ignorować wyniki nauk szczegółowych oraz filozofii tych nauk. Analiza pojęć nauk przyrodniczych, refleksja metodoiogiczno-epistemologiczna, odnosząca się do wyników tych nauk, są niezbędne dla filozofa przyrody. Do tych problemów powrócę w dalszej części pracy.

2.2.3. Praktyczna filozofia przyrody

Dewastacja środowiska naturalnego, która od kilkudziesięciu lat dokonuje się w coraz szybszym tempie, spowodowała podejmowanie najrozmaitszych inicjatyw, stawiających przed sobą zadanie ochrony przyrody przed dalszą niszczycielską działalnością człowieka. W celu powstrzymania degradacji biosfery zostały zaangażowane rozmaite nauki. Badają one zarówno naturalne warunki panujące w ekosystemach, jak i wpływ zanieczyszczeń oraz zmian dokonywanych w środowisku na żywe organizmy, w tym także człowieka. Powstała wreszcie nauka o ochronie przyrody - sozologia, która w całościowy sposób podejmuje problematykę skutków degradacji biosfer)'. Sozologia wykorzystuje przy tym wyniki rozmaitych nauk przyrodniczych a także filozoficznych.

Konieczność ochrony środowiska naturalnego jest niewątpliwie spowodowana przede wszystkim zagrożeniem dla egzystencji człowieka w skażonym, zniszczonym środowisku. Nie jest to jednakże jedyny powód podejmowania rozmaitych działań, mających na celu zachowanie naturalnych warunków panujących w biosferze. Przyrodę również próbuje się ochraniać ze względu na nią samą, a nie tylko z powodu człowieka. Stąd zainteresowanie się problematyką typową dla filozofii przyrody i podejmowanie prób takiego określenia przyrody i miejsca w niej człowieka, aby stanowiło to uzasadnienie dla powinności chronienia środowiska naturalnego. Tego typu refleksje filozoficzne są przez ich autorów określane, na przykład jako „praktyczna filozofia przyrody” (K.M Meyer-Abich²) czy „nowa filozofia przyrody” (G. Bóhme)³. Autorzy ci tworzą

53

1

Oczywiście jest do wyobrażenia taka sytuacja, że świat mikroskopowy swą strukturę nieciągłą zawdzięcza istnieniu jakiejś jeszcze głębszej struktury (np. pola), która ma naturę ciągłą.

2

K.M. Meyer-Abich, „Wege zum Frieden mit der Natur. Praktische Naturphilo-

3

sophie fur die Umweltpolitik”, Miinchen-Wien 1984; tenże, „Naturphilosophie auf neuen Wegen”, w: „Uber Natur. Philosophische Beitr3ge zum Naturverstandnis”, pod red. O. Schwemmera, Frankfurt am Main 1987, ss. 63-73. ^w G. Bohme, „Die Aktualitat der Naturphilosophie”, Zeitschrift fur Didaktik der