Snap05

Filozofia przyrody jako nauka filozoficzna

jest jedyną możliwą. Współcześnie funkcjonuje kilka różnych sposobów uprawiania refleksji filozoficznej nad przyrodą. W tym miejscu przedstawię trzy typy filozoficznych dociekań odnoszących się do rzeczywistości fizycznej, które są określane przez ich autorów jako filozofia przyrody. Uzasadnię jednocześnie, dlaczego nie wyczerpują one całej złożonej problematyki filozoficznej odnoszącej się do świata materialnego.

2.2.1. Neotomistyczna filozofia przyrody

Wraz z odrodzeniem pod koniec XIX w. tomizmu¹ zainteresowano się również koncepcją bytu materialnego wypracowaną przez św. Tomasza z Akwinu, a mianowicie teorią hylemorfizmu. Teoria ta stworzona jeszcze przez Arystotelesa i przejęta przez św. Tomasza głosi, że każdy byt materialny jest złożony z dwóch czynników: potencjalnego - materii pierwszej i aktualizującego - formy substancjalnej. Teoria ta wraz z szeregiem szczegółowych zagadnień dotyczących właściwości bytów materialnych, czasu, przestrzeni, ruchu stała się podstawą dla rozwijania w nurcie neotomizmu filozofii przyrody.

Teoria przyrody zawarta w pismach Arystotelesa oraz św. Tomasza z Akwinu została zmodyfikowana i rozwinięta przez takich filozofów jak: D. Mercier, J. Greyser, N.A. Luyten, A.G. van Meisen, D. Nys, Ph. Selvaggi, F. Renoirte, J. Gredt, J. Metallman, C. Tresmontant, J. Maritain, R. Masi, P. Hoenen. Autorzy ci pogłębiali i modyfikowali oryginalną doktrynę św. Tomasza, przystosowując ją do problemów rozpatrywanych w filozofii XX w. W szczególności podejmowano próby „uzgodnienia” neotomistycz-ncj filozofii przyrody z rozwojem nauk przyrodniczych.

Przemyślenie doktryny śwc Tomasza i jego następców zaowocowało wypracowaniem kilku stanowisk w kwestii statusu neotomi-stycznej filozofii przyrody. Część autorów przyjmuje tradycyjny podział nauk według trzech stopni abstrakcji. W tej klasyfikacji nauki przyrodnicze są umieszczane na pierwszym, matematyka na drugim a metafizyka na trzecim stopniu abstrakcji. Opierając się na takiej klasyfikacji nauk, niektórzy z neotomistów umieszczają filozofię przyrody, łącznie z naukami przyrodniczymi, na pierwszym stopniu abstrakcji (J. Gredt, P. Hoenen), inni uważają ją za sciencia media, lokując między pierwszym i drugim a trzecim stopniem abstrakcji (Ph. Selvaggi). Głoszony jest też pogląd, iż filozofia przyrody znajduje się na trzecim poziomie abstrakcji (A.G. van Meisen). Pozostali autorzy opierają się na współczesnych klasyfikacjach nauk, które biorą pod uwagę przede wszystkim strukturę danych teorii naukowych, a nie sposoby tworzenia w nich pojęć. Autorzy ci z reguły traktują filozofię przyrody jako dyscyplinę filozoficzną autonomiczną zarówno w stosunku do nauk przyrodniczych, jak i metafizyki (J. Maritain)².

W Polsce filozofię przyrody rozwijali: T. Weiss, P. Chojnacki, S. Adamczyk. W latach 60-lych i 70-tych istotny wkład wnieśli S. Mazierski, K. Kłósak i T. Wojciechowski.

Dla S. Mazierskiego „filozofia przyrody jest to dyscyplina filozoficzna (zbudowana przy pomocy metody abstrakcji fizycznej), której przedmiotem jest świat materialny jako całość, czyli wszechświat, oraz istota najogólniejszych właściwości i zmian ciał podpadających pod zmysły”³. Własnościami, które przysługują każdemu bytowi materialnemu są zmienność, rozciągłość, przestrzenność i czasowość. S. Mazierski podkreśla, że byt pozbawiony którejś z wymienionych własności nie jest bytern materialnym.

39

1

Odrodzenie nurtu filozoficznego nawiązującego do filozofii św. Tomasza z Akwinu nastąpiło po wydaniu w 1878 r. przez papieża Leona XIII Encykliki „Aetemi Patris”.

2

   Więcej na len temat: M. Lubański, Sz.W. Śłaga, „Zagadnienie teorii filozofii przyrody”, Analecta Cracoviensia XIV (1982), s. 64-66.

3

   St. Mazierski, „Przedmiot filozofii przyrody inspiracji arystotelesowsko-tomi-slycznej”. Roczniki Filozoficzne 15(1967)3, s. 22; w „Prolegomena do filozofii przyrody inspiracji arystotelesowsko-tomistycznej”. Lublin 1969, s. 112, S. Mazierski podobnie określa przedmiot filozofii przyrody jako „rzeczywistość materialną, na którą składają się byty materialne wraz z ich ogólnymi właściwościami i zmianami”.