21363 Snap06

Filozofia przyrody jako nauka filozoficzna

W filozofii przyrody bada się zatem rozciągłość, przestrzeń, czas i zmiany. Wyjaśnia się również strukturę bytów materialnych oraz ich przyczynowe, deterministyczne działanie^{1 2 3 4 5 6 7}.

Z kolei K. Kłósak określa przedmiot formalny filozofii przyrody jako „aspekt bycia czymś istniejącym realnie w ramach przysługującego przyrodzie typu bytu”⁸. W jego ujęciu „filozofia przyrody jest nauką o aspekcie istnienia realnie jako ten typ przedmiotów, który składa się na przyrodę”⁹. Podstawowe zagadnienia filozofii przyrody K. Kłósak dzieli na trzy grupy. W pierwszej znajdują się kwestie, które dotyczą typu bytu występującego w przyrodzie. Druga grupa to zagadnienia odnoszące się do natury' własności ilościowych i jakościowych oraz istoty przyczynowości z obrębu świata materialnego. W trzeciej grupie zaś są zagadnienia związane z podstawową strukturą bytu występującego w przyrodzie¹⁰. W takim ujęciu w filozofii przyrody przeważają zagadnienia esencjalne a nie egzystencjalne. Streszczając poglądy K. Kłósaka, można powiedzieć, że filozofia przyrody ma za zadanie badanie istoty bytów występujących w przyrodzie.

Poglądy S. Mazierskiego i K. Kłósaka na przedmiot filozofii przyrody są charakterystyczne dla nurtu filozofii neotomistycznej, uprawianej w Polsce w połowie XX wieku. Powyższe rozumienie przedmiotu badań filozofii przyrody jest mi bliskie, jednakże konieczne jest poczynienie kilku uwag krytycznych. W tomizmie podstawową teorią tłumaczącą istotę bytów materialnych jest teoria hylemorfizmu. Jak się wydaje, teoria ta obecnie wymaga daleko idących przeformułowań, aby adekwatnie tłumaczyć informacje dostarczane przez współczesną fizykę. Być może w ogóle teoria ta jest nie do utrzymania. Konieczne staje się zbudowanie teorii rzeczywistości materialnej od podstaw, bez opierania się na gotowych już koncepcjach.

Metoda uprawiania klasycznej filozofii przyrody również jest ściśle powiązana z metodami stosowanymi w neotomizmie. W szczególności przyjmowana jest powszechnie teoria rozdziału płaszczyzn poznawczych nauk przyrodniczych i filozoficznych, co powoduje trudności przy wykorzystywaniu wyników tych pierwszych w filozofii przyrody. Do tych zagadnień powrócę w rozdziale 3.

2.2.2. Filozofia przyrody jako refleksja nad wynikami nauk przyrodniczych

Nauki przyrodnicze ukazują nam rozmaite własności świata przyrody, których nie jesteśmy w stanie zaobserwować przy pomocy naszego potocznego poznania. Stąd zainteresowanie się wynikami tych nauk i tworzenie koncepcji filozoficznych na temat przyrody w oparciu o te wyniki. Można wyróżnić kilka sposobów uprawiania tego typu refleksji filozoficznej. W pracy skoncentruję się na dwóch: jednym jest tworzenie ogólnej syntezy wyników nauk przyrodniczych, drugim uprawianie tzw. „filozofii w nauce”.

Pierwszy sposób uprawiania filozofii jest charakterystyczny m.in. dla zwolenników materializmu dialektycznego. Według nich „nauki szczegółowe formułują fragmentaryczne obrazy pewnych wycinków rzeczywistości; wycinki te - złożone - obejmują całość świata, ale prosta suma wiadomości cząstkowych nie daje jednolitej wiedzy o tej właśnie całości, nie składa się automatycznie na spójną wizję świata, nie przybiera kształtu dyskursywnej propozycji światopoglądowej”¹¹. Zadaniem filozofii ma być dostarczenie jednolitej

41

1

S. Mazierski, „Prolegomena do filozofii przyrody inspiracji arystolelesowsko-

2

-lomistycznej”, dz. cyt. ss. 9, 116, 125. S. Mazierski zwraca także uwagę, że „przed

3

miotem szczególnego zainteresowania kosmologii są zmiany bytu materialnego, co

4

jest uwidocznione w ogólnikowym określeniu filozofii przyrody jako dyscypliny

5

filozoficznej, która bada byt materialny w aspekcie ruchu (sub specie mobilitatis)"

6

(S. Mazierski, „Przedmiot filozofii przyrody inspiracji arystotelesowsko-tomistycz-

7

nej” art. cyt., s. 23).

8

   K. Kłósak, „Z teorii i metodologii filozofii przyrody”, Poznań 1980, s. 105.

9

   Tamże, s. 106.

10

^w Tamże, ss. 46-47.

11

,,Filozofia marksistowska. Podręcznik akademicki do przedmiotu Podstawy marksistowsko-leninowskiej filozofii i socjologii”, wyd. V pod red. T.M. Jaroszewskiego, Warszawa 1978, s. 24.