22435 Snap17

^ v...

Filozofia przyrody jako nauka filozoficzna

uzasadniania (nie są wzmacniane na sposób bezpośrednio empiryczny, angażujący metodę indukcyjną lub hipotetyczno-dedukcyjną) i dociekania, umożliwiający konstruowanie bardziej syntetycznego i ujednoliconego obrazu świata materialnego”⁸⁴. W powyższy sposób filozofię nauk przyrodniczych rozumie J.J.C. Smart. Określając jej zakres badań, opiera się na tematach prac zamieszczanych w czasopismach Philosophy of Science oraz The British Journal for the Philosophy of Science. Stwierdza, że charakter tych prac wskazuje, iż filozofię nauki można podzielić na analityczno-metodologiczną analizę nauk oraz na zastosowania nauk przyrodniczych do rozwiązywania kwestii filozoficznych⁸⁵. Jak się jednakże wydaje, prób wykorzystywania wyników nauk przyrodniczych w refleksji nad przyrodą nie można traktować jako filozofii przyrodoznawstwa. Jest to już w istocie pewien typ filozofii przyrody, traktujący tę dyscyplinę filozoficzną bądź jako uogólnienia wyników nauk przyrodniczych, bądź jako filozofię w nauce.

Wprawdzie filozofii przyrody nie można sprowadzić do filozofii przyrodoznawstwa, to jednakże obie dyscypliny filozoficzne są ze sobą powiązane. Nauki przyrodnicze dostarczają nam, dzięki swym metodom badań, rozmaitych informacji o otaczającym nas świecie. Te informacje mogą być uwzględniane przy budowie systemu filozofii przyrody. Część z nich, aby mogła być wykorzystana przez filozofa przyrody, musi ulec „wstępnej obróbce” w ramach filozofii przyrodoznawstwa. Analiza pojęć teorii przyrodniczych i struktury teorii może pomóc filozofowi przyrody ujrzeć potrzebne mu informacje w całym kontekście danej teorii czy nauki przyrodniczej.

2.3.2. Filozofia przyrody a teoria bytu

Następną kwestią jest problem stosunku między filozofią przyrody a teorią bytu. To zagadnienie jest o wiele bardziej

“ Tamże, s. 173-174.

⁸⁵ J.J.C. Smart, „Bctween science and philosophy. An introduction to the philosophy of science”, New York ! 968, s. 4-5, 18.

Filozofia przyrody wśród innych nauk filozoficznych

skomplikowane niż poprzednie. Poglądy w tym zakresie są bowiem uwarunkowane rozumieniem zakresu badań i metody metafizyki oraz ontologii, gdyż określenie zadań stawianych przed teorią bytu będzie wyznaczało poglądy na temat wzajemnych powiązań między metafizyką i ontologią a filozofią przyrody. Konieczne zatem staje się określenie nie tylko zakresu badań filozofii przyrody, ale również metafizyki i ontologii. W tych kwestiach nie ma jednak powszechnie akceptowanego stanowiska⁸⁶. Terminy takie jak byt, teoria bytu, ontologią i metafizyka są specyficznie rozumiane w ramach różnych systemów filozoficznych. Nie miejsce tu jednak na szczegółową analizę tej kwestii. Ponieważ w Polsce kwestia statusu mctodoiogiczno--epistemologicznego filozofii przyrody i jej powiązania z metafizyką była w zasadzie dyskutowana tylko w tomizmie⁸⁷, ograniczę się zatem do klasycznego rozumienia metafizyki jako filozofii pierwszej, badającej byt jako taki (byt jako byt, byt jako istniejący). Mimo powyższego zawężenia rozumienia metafizyki postawione zadanie nie staje się łatwiejsze. W tomizmie dopracowano się bowiem całego spektrum stanowisk od negujących odrębność filozofii przyrody od metafizyki do uznania tych dwóch nauk za odzielne dyscypliny filozoficzne. Stanowiska w tej kwestii można podzielić na cztery grupy: (1) odmawiające samodzielności filozofii przyrody, (2) traktujące filozofię przyrody jako metafizykę szczegółową, ¹⁶ Wymienia się kilka podstawowych stanowisk w kwestii rozumienia ontologii i metafizyki, zob. np. I tom „Studiów metafilozoficznych: Dyscypliny i metody filozofii”, Lublin 1993, a w szczególności artykuły: A.B. Stępień, „Ontologią: typy i status poznawczy- Ontologią a metafizyka”, ss. 9-37; S. Judycki, „Co to jest metafizyka? Trzy wielkie koncepcje Zachodu”, ss. 39-91; J. Wojtysiak, „Ontologią czy metafizyka?”, ss. 101-134; a także; S. Kamiński, „Dziedziny teorii bytu”, w: „Jak filozofować? Studia z metodologii filozofii klasycznej”, Lublin 1989, ss. 177-194; M. Hempoliński, „Filozofia współczesna. Wprowadzenie do zagadnień i kierunków”, dz. cyt., ss. 52-61.

^v Etap dyskusji toczonej wśród polskich tomistów do lat siedemdziesiątych podsumował K, Kłósak, „Z teorii i metodologii filozofii przyrody”, dz. cyt., ss. 53-77.

63