IMAG0268 (5)

V j .    ■

-----

trudno jest z postaci dzisiejszego nazwiska wnioskować, czy jest onoT^ skie czy białoruskie. Związki nazewnicze polsko-ukraińskie zaczęły ^U*^Ił^ w średniowieczu. Ze względu na szczupłość dokumentów historySj dotyczących stosunków polsko-ruskich z okresu przed panowaniem rza Wielkiego trudno coś powiedzieć o związkach nazewniczych we średniowieczu. Można tylko przyjąć, że związki te były, gdyż były jJJS polityczne, co prawda nie zawsze przyjacielskie. Włączenie Rusi Czerwo? a następnie innych ziem niskich w obręb Państwa Polskiego spowodmS dwa przeciwstawne ruchy migracyjne. Rozpoczął się ruch o charakterze kolonizacyjnym szlachty polskiej na wschód, a w odwrotnym kiernth przemieszczanie się bogatszej części ludności ukraińskiej. Ludność polska m Kresach Wschodnich przyjmowała niekiedy ruskie zwyczaje nazewniczt, a Ukraińcy przemieszczający się w głąb naszego kraju polonizowali się, ale niekiedy utrzymywali swoje nazwy osobowe. Ze względu na wielowiekowe związki polsko-ukraińskie i polsko-białoruskie i stałe ruchy migracyjne silne było oddziaływanie nazewnictwa wschodniosłowiańskiego na polskie i równie silne też było oddziaływanie nazewnictwa polskiego na ukraińskie i białoruskie. Przy czym silniejsze było oddziaływanie nazewnictwa ukraińskiego nil białoruskiego. Oddziaływanie białoruskie było późniejsze niż ukraińskie, bo dopiero od okresu panowania Jagiellonów i nie szło w głąb naszego kraju.

Nazwiska genetycznie ukraińskie czy białoruskie wyróżniamy wśród nazwisk w Polsce używanych przez kilka cech językowych. W obrębie fonetyki: w miejsce polskiego ą oraz ę jest u lub a; w miejsce polskiego g jest A, a w miejsce polskiego rz jest r; niekiedy polskiej spółgłosce miękkiej odpowiada twarda, np. w miejsce polskiej ć jest t, a po tej spółgłosce jest y, a nie i; polskim grupom -ro-, -rzo-, -rze- odpowiada -oro-, -ere-. W zakresie budowy słowotwórczej nazwisk cechami wschodniosłowiańskimi są m, in. formacje na -uk, -czuk, na -enko, -eńko, -iszyn, -yszyn. Częściej w języku ukraińskim i białoruskim niż w polskim występują nazwiska kończące się m -ów (niekiedy realizowane jako -iw), -ko. Językowe cechy wschodniosłovwadtóf| występują w nazwiskach pochodnych od wyrazów pospolitych, od imion i od nazw miejscowych.

Wschodniosłowiańskie cechy językowe wykazują nazwiska pochodne od wyrazów pospolitych: Huba (poi. Gęba), Piata (poi. Pięta), Hladyst (poi Gładysz), Repa, Ripa (poi. Rzepa), Tychy (poi. Cichy), Telak (poi. Cielak), Bereza (poi. Brzoza), Soroka (poi. Sroka). Powyższe przykłady pokazują, żęta sama podstawa językowa może być różnie realizowana w językach wschód* niosłowiańskich i w języku polskim i że od tych różnych form wyrazowych utworzone zostały nazwy osobowe. W średniowieczu ten sam człowiek mój! być notowany jako Głowa i Hołowa w zależności od tego, czy nazwa została zanotowana w tekście polskim czy ukraińskim, przez Polaka czy też przez Ukraińca. Trochę inna jest sytuacja, gdy nazwisko pochodzi od wyra® pospolitego ukraińskiego nie mającego swego odpowiednika w języku polskim W takich wypadkach utrzymuje się poczucie odrębności językowej, mimo ii wyraz może być przystosowany do wymowy polskiej. Może być i tak, i* wyraz pospolity przeszedł do języka polskiego i wszedł w zasób słownictwa-