(707)

Międzynarodowe stosunki polityczne

Wiele kontrowersji budzi również sam fakt określenia charakteru Al-Kaidy. W Iji teraturze przedmiotu, a także w środkach masowego przekazu toczy się spór o jej chąi rakter. Według lana Blaira bardziej adekwatnym wobec Al-Kaidy określeniem byłby „system funkcjonowania spełniający rolę znaku firmowego uprawianej taktyki”¹! Niewątpliwie posiada ona sieć obozów szkoleniowych, udziela ekspertyz i wsparcia/ ale - co podkreślił przedstawiciel amerykańskich organów policyjnych—nie jest scentralizowaną organizacją na wzór na przykład OWP, Hamasu czy Hezbollahu². J

Według brytyjskiego eksperta Adama Curtisa nazwa Al-Kaida na określenie for-; malnej organizacji zawdzięcza swe istnienie amerykańskim instytucjom zwalczaj ą-i cym terroryzm międzynarodowy, natomiast została po raz pierwszy użyta publicznie/, w 2001 r. w związku z oskarżeniami bin Ladena i czterech jego współpracowników/ o ataki terrorystyczne na amerykańskie obiekty w Afiyce Wschodniej w 1998 r. Wy-⁴; korzystanie przez Departament Sprawiedliwości terminu Al-Kaida jako nazwy organi-J zacji było niezbędne dla uzyskania wyroku skazującego in absentia (pod nieobecność! oskarżonego)³. Najbardziej przekonującą koncepcję przedstawił Jamal al-Fadl. Jest on przekonany, iż bin Laden, dążąc do skupienia wokół siebie swoich zwolenników, Ji stworzył sieć luźno powiązanych ze sobą organizacji, których liderzy oczekiwali od niego przejęcia roli duchowego przywódcy, a także wsparcia finansowego i pomocy ; logistycznej. Nazwa Al-Kaida pojawiała się w retoryce amerykańskich polityków i me- J diów po 11 września 2001 r., kiedy uznano bin Ladena i kierowaną przez niego organizację - Al-Kaidę - za winnych największego w historii ataku terrorystycznego⁴. ^!

Skupiając organizacje terrorystyczne, Al-Kaida ograniczałaby się do stworzenia bardzo ścisłego, elitarnego kręgu struktur poziomych, nad którymi patronat sprawu-¹ je Osama bin Laden. Według Fadla jego najbliższe otoczenie tworzy dwudziesto- j bądź trzydziestoosobowa Rada Szury, pełniąca funkcje doradcze. Pozostałe funkcje podlegają specjalnym komisjom: Komisji Wojskowej (szkolenie, plany taktyczne oraz zaopatrzenie w broń i amunicję), Komisji Finansowej (transakcje finansowe, fabrykowanie paszportów, wsparcie finansowe dla organizacji terrorystycznych, inwestycje), Komisji Prawnej (bada zgodność prowadzonych operacji z prawem islamskim), Komisji Studiów Islamskich (proklamuje edykty religijne — fatwa) oraz Komisji do spraw Mediów (relacje z mediami i kreowanie wizerunku Al-Kaidy)⁵.

Jedną z głównych przyczyn powstania nowoczesnego międzynarodowego terroryzmu z Al-Kaidą na czele była sowiecka interwencja zbrojna w Afganistanie (1979-1989). Wtargnięcie Armii Czerwonej do kraju islamskiego zaktywizowało społeczność muzułptańską, która proklamowała dżihad przeciwko prosowieckiemu

rządowi w Kabulu. W 1984 r. z inicjatywy Osamy bin Ladena powstała — wspierana przez rządy pakistański i saudyjski, działająca na pograniczu Pakistanu i Afganistanu - organizacja Maktub al-Khidamat. Z budżetem sięgającym 600 min dolarów rocznie była w stanie szkolić muzułmańskich partyzantów walczących w ramach świętej wojny z wojskami sowieckimi. Od 1986 r. organizacja ta uzyskała poparcie Stanów Zjednoczonych. Paradoksalnie, to właśnie wtedy splotły się interesy USA i muzułmańskich ekstremistów. Amerykańska operacja „Cyklon” pozwoliła nawet na otwarcie w Stanach Zjednoczonych punktów rekrutacyjnych dla tak zwanych mu-dżahedinów. Obecnie wielu ekspertów wskazuje też na rolę, jaką dla powstania wielu ekstremistycznych ruchów islamskich miała wojna partyzancka w Afganistanie, kształtując w późniejszym czasie oblicze organizacji działających między innymi na Filipinach, w Egipcie, Arabii Saudyjskiej, Algierii, Czeczenii, a nawet na terenie byłej Jugosławii⁶. Fakt ten stał się podstawą dla wysunięcia przez byłego brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Robina Cooka sugestii, iż ówczesna amerykańsko-mu-zułmańska współpraca okazała się „największym błędem, jaki kiedykolwiek mogły popełnić służby specjalne”⁷. W pewnym sensie znajduje ona poparcie Petera Berge-na, który negując bliską współpracę na linii Stany Zjednoczone-Maktub al-Khidamat, wskazuje na umożliwienie wówczas wjazdu do USA Om arowi Abdel-Rahma-nowi, odpowiedzialnemu w 1993 r. za pierwszy atak na World Trade Center⁸.

Ewakuacja Armii Czerwonej z Afganistanu oznaczała punkt zwrotny w dziejach Al-Kaidy, której pomysłodawcą był bin Laden odpowiadający na zapotrzebowanie radykalizujących się bojowników islamskich dążących do rozszerzenia świętej wojny na Kaszmir i Izrael. Pomocą w realizacji dalekosiężnych planów byli talibowie (dosłownie studenci) rekrutujący się z afgańskich uchodźców, najczęściej dzieci, które na skutek utraty rodziców znajdowały opiekę i wykształcenie w pakistańskich przygranicznych szkołach koranicznych, stając się niebawem najbardziej radykalnym elementem w strukturze partyzanckiej walki po 1989 r. w ogarniętym chaosem Afganistanie. Zdobycie przez nich Kabulu w 1996 r. było kolejnym krokiem na drodze rozbudowy Al-Kaidy, której przywódca bin Laden, przebywający dotychczas w Sudanie (1992—1996), angażował się w antyrządowe zamachy na życie egipskiego prezydenta Hosniego Mubaraka (1995). Zaproszenie bin Ladena oznaczało rozbudowę struktur terrorystycznych oraz przyjęcie strategii tworzenia obozów szkoleniowych dla różnych organizacji terrorystycznych.

Międzynarodowy terroryzm otrzymał nowy impuls w postaci proklamacji przez bin Ladena w 1998 r. fatwy — edyktu religijnego, którego tekst głosił:

Każdy muzułmanin, gdziekolwiek by się znalazł i w każdy dostępny sposób, ma obowiązek zabijać Amerykanów i ich sojuszników — zarówno cywilnych, jak i wojskowych - w celu wyzwolenia meczetu Al-Aksa w Jerozolimie i Świętego Meczetu w Mekce. Takie są słowa

1

1. Blair, London Attacks Where Homocide Blasts, wywiad dla „Fox News**, 15 czerwca 2008/

2

   Koncepcję tę potwierdza Fawaz Gerges, The Far Enemy: Why Jihad Went Global, Cambridge 2005.

3

   A. Curtis, The Power of Nightmare, BBC 2004.

4

⁷¹ Terrorism and Osama bin Laden, Center of Metrolopolitan Studies, http://cns.mills.edu/pubs/reports/ biniaden.htm

5

A Traitors Tale, „Time”, 19 lutego 2001.

6

   http://findarticles.eom/p/articles/ini_qa3996/is__200304/ai_n9199132

7

   R. Cook, The struggle against terrorism, „Guardian”, 8 lipca 2005.

8

   P. Bergen, Bin Laden; CIA Link Hogwash, CNN, 15 sierpnia 2006.